Οι προτάσεις
Ανάμεσα στις θεσμικές πρωτοβουλίες που προτείνονται, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι προαναφερθείσες παθογένειες, είναι:
- Η δημιουργία «Συμβουλίου Βιομηχανίας», όπου θα συμμετέχουν όλοι οι περιφερειακοί και κλαδικοί φορείς υποστήριξης της βιομηχανίας και το οποίο θα πρέπει να αναφέρεται στον πρωθυπουργό
- Η άσκηση έμμεσης κλαδικής βιομηχανικής πολιτικής
- Η μετεξέλιξη της ΓΓ Βιομηχανίας σε φορέα σχεδιασμού δράσεων
- Η απλοποίηση της νομοθεσίας
- Η εφαρμογή νέου αναπτυξιακού νόμου
- Δομικές μεταρρυθμίσεις στις διαδικασίες αδειοδοτήσεων κι εποπτείας
- Συγκέντρωση αρμοδιοτήτων σε έναν φορέα, για γνωμοδοτήσεις, εκδόσεις αδειών πιστοποιητικών
- Εξορθολογισμός της σχέσης κράτους – επιχείρησης για τις εκατέρωθεν οφειλές
- Εξορθολογισμός του ισχύοντος φορολογικού συστήματος
- Δημιουργία προγραμμάτων για την προβολή των ελληνικών προϊόντων στο εξωτερικό και τη διασύνδεση των ελληνικών επιχειρήσεων με τις διεθνείς αγορές
- Παροχή κεφαλαιουχικών και φορολογικών κινήτρων για την ενίσχυση της εξαγωγικής δραστηριότητας
- Δημιουργία «Ταμείου Διεθνοποίησης» για την ενίσχυση των εξωστρεφών επιχειρήσεων
- Ενίσχυση της καινοτομίας, με οργάνωση τμημάτων έρευνας και ανάπτυξης στις ίδιες τις βιομηχανίες και με χρηματοδότηση των επενδύσεων καινοτομίας από το νέο ΕΣΠΑ
- Δημιουργία «Πόλων Βιομηχανικής Δραστηριότητας», κατά το γαλλικό πρότυπο, που θα συγκεντρώνουν τη γνώση και τις παραγωγικές δυνατότητες κάθε περιοχής και θα λειτουργούν στην κατεύθυνση δημιουργίας συνεργειών για την επίτευξη καινοτόμων πρότζεκτ
- Ενίσχυση της διασύνδεσης πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα παραγωγής, με τη δημιουργία προγραμμάτων αγροτικού μάρκετινγκ, για την προώθηση τυποποιημένων γεωργικών προϊόντων
- Μείωση του ενεργειακού κόστους για την εγχώρια βιομηχανία, με εξορθολογισμό των τιμολογίων της ΔΕΗ Βόρεια Ελλάδα
Η αποβιομηχάνιση και τα «λουκέτα»
Ο ΣΒΒΕ κατέγραψε κι έλεγξε τις επιχειρήσεις, μεταποιητικές και μη, που βρίσκονται εγκατεστημένες στις 13 ΒΙΠΕ που λειτουργούν στις Περιφέρειες Ηπείρου, Δυτικής Μακεδονίας, Κεντρικής Μακεδονίας κι Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, προκειμένου να διαπιστώσει ποιες από αυτές είναι ενεργές και ποιες ανενεργές. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συνέλεξε, ενεργό παραμένει το 66% των επιχειρήσεων στην Κεντρική Μακεδονία, το 51% στην Ήπειρο, το 45% στην Αν. Μακεδονία-Θράκη και το 76% στη Δυτ. Μακεδονία.
Πέραν της κρίσης που έπληξε τη χώρα και συνέβαλλε καθοριστικά στην αποβιομηχάνιση, στην έρευνα διαπιστώνονται κι άλλοι σοβαροί παράγοντες που προϋπήρξαν της κρίσης και, ίσως θα έλεγε κάποιος, ήταν κι από τις αιτίες που η Ελλάδα επλήγη σε τέτοιο βαθμό από τις διεθνείς οικονομικές αναταράξεις του 2008. Συγκεκριμένα, την περίοδο 2002 – 2013 καταγράφεται μια συνεχή και διόλου ευκαταφρόνητη πτώση των επενδύσεων, με εξαίρεση τη διετία 2006 – 2007. Για να γίνει αντιληπτή η πτωτική πορεία, το σύνολο των επενδύσεων στις μεταποιητικές επιχειρήσεις της Βόρειας Ελλάδας το 2002 ήταν στα 530 εκατ. ευρώ, για να κατέλθουν στο ισχνό, εν συγκρίσει, ποσό των 180 εκατ. ευρώ το 2013. Σημαντικές ήταν οι απώλειες και στις θέσεις εργασίας, οι οποίες υπολογίζονται σε πάνω από 20.000 για το ίδιο διάστημα. Βόρεια Ελλάδα
Η αποβιομηχάνιση της Βόρειας Ελλάδας βρίσκεται σε εξέλιξη κατά τη διάρκεια
της τελευταίας 20ετίας
Οι αιτίες
Παράλληλα, ο Σύνδεσμος προχώρησε σε έρευνα, για να κάνει συγκεκριμένους τους λόγους που οδήγησαν σε λουκέτο πολλές επιχειρήσεις, και τα συμπεράσματα που προέκυψαν κατά κύριο λόγο ήταν τα εξής:
1. Έλλειψη ρευστότητας, αδυναμία πρόσβασης σε χρηματοδότηση κι αδυναμία αναχρηματοδότησης παλαιότερων δανείων που δεν εξυπηρετούνταν
2. «Αργά» αντανακλαστικά για τη στρατηγική ανταπόκριση στις αλλαγές που έπρεπε να αντιμετωπιστούν από την επιχείρηση, στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης, με κυριότερη αυτή της άμεσης αύξησης των εξαγωγών, για την αντικατάσταση του χαμένου κύκλου εργασιών από την εγχώρια αγορά
3. Η ύπαρξη υψηλού ανταγωνισμού στον κλάδο, και κυρίως ανταγωνισμού τιμών. Το υψηλό λειτουργικό κόστος των εγχώριων μεταποιητικών επιχειρήσεων κι η χαμηλή επένδυση στην καινοτομία και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, τις καθιστούν μη ανταγωνιστικές σε όρους τιμών, σε σχέση με προμηθευτές αγορών από τρίτες χώρες χαμηλού κόστους
4. Η έλλειψη επιχειρηματικής κουλτούρας αντιμετώπισης παρόμοιας έκτασης κρίσεων. Ενώ η στρατηγική ανταπόκριση πλήθους ελληνικών επιχειρήσεων στην οικονομική κρίση ήταν ακριβώς η αλλαγή του επιχειρηματικού τους μοντέλου, ένα αντίστοιχο πλήθος επιχειρήσεων δεν διέθετε ούτε το πλάνο, ούτε την ηγετική ομάδα η οποία θα έπρεπε να οδηγήσει την επιχείρηση στην «επόμενη μέρα»
5. Άλλοι, εξωγενείς παράγοντες, όπως για παράδειγμα το ζήτημα των κεφαλαιακών ελέγχων (capital controls), τα οποία οδήγησαν πολλές επιχειρήσεις από τη Βόρεια Ελλάδα σε αναστολή της λειτουργίας τους, εξαιτίας ακριβώς της αδυναμίας πρόσβασής τους σε κεφάλαια για αγορά πρώτων υλών από το εξωτερικό. Βόρεια Ελλάδα
Ο τριπλός έλικας της καινοτομίας
Στα ποιοτικά στοιχεία που οδήγησαν στην αποβιομηχάνιση ο ΣΒΒΕ αναφέρεται σε δύο «αιρετικές», όπως τις χαρακτηρίζει, απόψεις που ευθύνονται για το φαινόμενο. Συγκεκριμένα, ζητεί να ανοίξει ξανά ο διάλογος για την εξωστρέφεια και την υλοποίηση δράσεων καινοτομίας. Για την εξωστρέφεια και την αδυναμία που παρουσιάζει η χώρα στις εξαγωγές γίνεται λόγος για την «προϊοντοπενία», η οποία μεταφράζεται σε αδυναμία διάθεσης μεταποιημένων προϊόντων στις διεθνείς αγορές, που αφενός να ικανοποιούν αφετέρου να διαμορφώνουν τη ζήτηση. Όπως τονίζεται, οι ελληνικές επιχειρήσεις αδυνατούν να παράγουν πρωτογενώς καινοτόμα προϊόντα κι απλώς τα εισάγουν, για να τα προσαρμόσουν στις ανάγκες της ελληνικής αγοράς. Βόρεια Ελλάδα
Αποτέλεσμα, τα προϊόντα προς εξαγωγή, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ανταγωνίζονται ομοειδή στις διεθνείς αγορές με βάση την τιμή. Επισημαίνεται επίσης κι η χαμηλή πρόθεση επενδύσεων από το εγχώριο επιχειρηματικό περιβάλλον. Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος μπορεί να γίνει με την ανάπτυξη ενός τριπλού έλικα για την καινοτομία. Να προχωρήσουν σε συνέργειες το κράτος, οι επιχειρήσεις και τα εγχώρια πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και ινστιτούτα. Κατά τον ΣΒΒΕ, μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να αποδώσει ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα, δίνοντας στις ελληνικές βιομηχανίες τη δυνατότητα να παράγουν πραγματικά καινοτόμα προϊόντα κι υπηρεσίες που θα τις ισχυροποιήσουν στο διεθνές οικονομικό γίγνεσθαι. Βόρεια Ελλάδα
Τα εμπόδια για την υλοποίηση μιας τέτοιας συνέργειας αναγνωρίζεται πως είναι αρκετά και μάλιστα τίθενται και από τις τρεις πλευρές, καθώς υπάρχουν διαχρονικά χάσματα μεταξύ των τριών φορέων. Ωστόσο, επισημαίνεται πως, αν επιθυμούμε να υπάρξει ουσιαστική και μακροπρόθεσμη ανάπτυξη στη χώρα, αυτά τα εμπόδια θα πρέπει να αρθούν, οι συνέργειες να προχωρήσουν και να ισχυροποιηθεί έτσι η παραγωγική δυνατότητα της Ελλάδας. Οι κινήσεις που γίνονται, πάντως, το τελευταίο διάστημα από ξένους φορείς, όπως οι ανακοινώσεις της Pfizer και της Cisco Systems για τη σύσταση ψηφιακών ερευνητικών κέντρων, δημιουργούν τις προϋποθέσεις, για να ξεκινήσουν αντίστοιχες κινήσεις και σε εγχώριο επίπεδο.
