Θάνος Παναγούλιας – Μέλος ΔΣ (ΣΟΚΕΕ) Συνδέσμου Οργανωτών, Κατασκευαστών Εκθέσεων Ελλάδος, CEO FORUM ΑΕ
Ο κλάδος των ελληνικών εκθέσεων βρίσκεται στα πρώτα του βήματα
O Θάνος Παναγούλιας είναι μέλος του ΔΣ του νεοσύστατου Συνδέσμου Οργανωτών, Κατασκευαστών Εκθέσεων Ελλάδος (ΣΟΚΕΕ) και CEO του ισχυρότερου διοργανωτή Εκθέσεων στην Ελλάδα, της FORUM AE. Ένας άνθρωπος χαμηλών τόνων, με βαθιά γνώση της αγοράς των εκθέσεων σε εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο, αφού ο γερμανικός οργανισμός NürnbergMesse, στον οποίο ανήκει η Forum AE, είναι ένας από τους 15 μεγαλύτερους οργανωτές εκθέσεων παγκοσμίως. Στη συνέντευξή του αυτή σκιαγραφεί το παρόν και το μέλλον, τις τάσεις και τις δυνατότητες των εκθέσεων στην Ελλάδα, τους στόχους και τις αιτίες δημιουργίας του ΣΟΚΕΕ, αλλά και τον στόχο της FORUM να δημιουργήσει μεγάλες εκθέσεις διεθνούς βεληνεκούς.
Ποιος ο λόγος δημιουργίας και οι στόχοι του ΣΟΚΕΕ;
Ο ΣΟΚΕΕ δημιουργήθηκε από την ανάγκη να αποκτήσει μια ενιαία φωνή ο κλάδος των εκθέσεων στην Ελλάδα και να συμβάλει στην εξωστρέφειά του. Ήδη έχουμε κάνει αρκετά βήματα εντός και εκτός της χώρας, σε διεθνές επίπεδο, μέσω της συνεργασίας με την UFI και ΙFES, αλλά και εντός της Ελλάδας, με σημαντικές επαφές. Τα αποτελέσματα και το έργο του νεοσύστατου αλλά ιδιαίτερα δραστήριου φορέα μας θα ανακοινωθούν στην απολογιστική συνάντηση τον Ιούνιο του 2023. Το μέγεθος συνεισφοράς των εκθέσεων δεν είναι ευρύτερα γνωστό και δεν περιορίζεται στις 70-80 εταιρείες -που διοργανώνουν κάθε είδους εκθέσεις- και στις περίπου 250-300 εκθέσεις ετησίως. Περιλαμβάνει, ωστόσο, ένα ευρύ φάσμα επιχειρήσεων που σχετίζονται με τη λειτουργία των εκθέσεων. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή των εκθέσεων, η οποία μάλιστα αποτελεί έναν από τους στόχους μας.
Ο ΣΟΚΕΕ ήρθε την καταλληλότερη στιγμή. Κατά τη διάρκεια της κρίσης έγινε επιτακτική η ανάγκη για μια ενιαία φωνή του κλάδου. Υπήρξαν πάρα πολλές επαφές που έγιναν με υπουργεία και φορείς και πάντοτε ζητούσαν μια κοινή εκπροσώπηση. Έτσι συστάθηκε ένας αρχικός πυρήνας διοργανωτικών, εκθεσιακών και κατασκευαστικών εταιρειών, από τον οποίο δημιουργήθηκε μια βάση συναντίληψης για τον άξονα του νέου Συνδέσμου. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί πολλές ενέργειες και επαφές με θεσμικούς φορείς με σκοπό την προώθηση μιας στρατηγικής ατζέντας σχετικά με την περαιτέρω ανάπτυξη των εκθέσεων, κάτι που είναι, ωστόσο, ένας από τους επόμενους στόχους μας.
Θα έλεγα πως η εξωστρέφεια είναι ο βασικός μας άξονας. Ένας σημαντικός στόχος μας είναι η διασύνδεση με μεγάλους εκθεσιακούς φορείς, όπως η UFΙ – The Global Association of the Exhibition Industry και η IFES (International Federation of Exhibition & Event Services).
Παράλληλα, έχει ήδη πραγματοποιηθεί από το ΣΟΚΕΕ μία σειρά δράσεων και επαφών -όπως με το υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων και το υπουργείο Εξωτερικών- που αφορούν σε θέματα εξωστρέφειας, επενδύσεων κ.ά.
Ένας τρίτος πυλώνας των δράσεών μας θα είναι μια πολύ μεγάλη έρευνα που ετοιμάζουμε για να σκιαγραφήσουμε το αποτύπωμα των εκθέσεων στην ελληνική οικονομία, με στόχο να παρουσιαστεί στη Γενική μας Συνέλευση. Έτσι θα γίνει ευρύτερα γνωστή η συνεισφορά των εκθέσεων στην οικονομία και στη χώρα γενικότερα. Χαρακτηριστικά αναφέρω ότι η αντίστοιχη έρευνα, που έχει πραγματοποιηθεί σε ομοσπονδιακό επίπεδο, για τις εκθέσεις της Γερμανίας καταγράφει ότι ένα ευρώ τζίρου μέσα στον εκθεσιακό χώρο συνεισφέρει 6 ευρώ στην ευρύτερη κοινωνία, στην πόλη, στην περιφέρεια. Καταλαβαίνετε λοιπόν την πολλαπλασιαστική δυναμική που έχουν και μπορούν να έχουν οι εκθέσεις, κυρίως για τις δύο μεγάλες πόλεις, Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Τα νούμερα που αναφέρει ο ΣΟΚΕΕ για πάνω από 1000 επιχειρήσεις στον κλάδο φαντάζουν πολύ μεγάλα. Σε τι αφορούν;
Όσοι υπάγονται στον ΚΑΔ 8230 θεωρητικά μπορούν να νομιμοποιηθούν, να είναι μέλη του συνδέσμου. Ο σύνδεσμος αφορά διοργανωτές εκθέσεων, κατασκευαστές περιπτέρων και εκθεσιακά κέντρα. Υπό αυτή την έννοια, δεν έχουν όλοι το ίδιο μέγεθος, αλλά ανήκουν στην ίδια βιομηχανία. Από αυτούς υπολογίζω ότι οι διοργανωτές εκθέσεων, μαζί με αυτούς της επαρχίας, θα πρέπει να είναι το πολύ 70-80, ενώ οι εκθέσεις -που δε γνωρίζουμε πόσες ακριβώς είναι- προ κρίσης θα πρέπει να ήταν περίπου 250-300, συμπεριλαμβανομένων και των περιφερικών εκθέσεων, χωρίς να αναφερόμαστε καθόλου σε αυτές που μπορεί να σχετίζονται με συνέδρια.
Υπάρχει σχέση με την αγορά συνεδρίων;
Τα συνέδρια είναι ένα τελείως διαφορετικός κλάδος, με άλλες ανάγκες. Ένα συνέδριο μπορεί να καλύψει τις ανάγκες χώρου σε ένα ξενοδοχείο, ενώ οι εκθέσεις χρειάζονται εκθεσιακά κέντρα και διαφορετικές υποδομές. Είμαστε όμοροι κλάδοι άλλα πολύ διαφορετικοί.
Ποιες τάσεις κυριαρχούν; Επανακάμπτουν; Μπορούν οι ψηφιακές εκθέσεις να υποκαταστήσουν τις εκθέσεις με φυσική παρουσία;
Μετά τον κορωνοϊό παρατηρούμε σταδιακή αύξηση των επισκεπτών, αλλά έχουμε σαφή ποιοτική βελτίωση. Οι επισκέπτες είναι επαγγελματίες με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα και τα ραντεβού που πραγματοποιούνται έχουν αυξημένη απόδοση για τους εκθέτες. Στο άμεσο μέλλον, μόνο επέκταση και μεγέθυνση των εκθέσεων αναμένουμε να δούμε. Τουλάχιστον σε αυτές που αφορούν σε παραδοσιακές αγορές και έχουν γίνει πιο στοχευμένες και εξωστρεφείς. Σε ό,τι αφορά τις ψηφιακές πλατφόρμες, δε φαίνεται να μπορούν να αντικαταστήσουν τις εκθέσεις με φυσική παρουσία. Ωστόσο, αποτελούν πλέον ένα κομμάτι τους, συγκεκριμένα στο επίπεδο των διαδραστικών ημερολογίων, που περιλαμβάνουν προγραμματισμό ραντεβού, απομακρυσμένες επισκέψεις εικονικών περιπτέρων, διεξαγωγή ραντεβού και ταίριασμα αγοραστών – πελατών. Εξαίρεση αποτελούν μόνο κάποιες εκθέσεις σε “niche markets”, κυρίως στο χώρο της τεχνολογίας, όπου οι ψηφιακές έχουν αντικαταστήσει τις φυσικές εκθέσεις. Η τεχνολογία χρησιμοποιείται κυρίως για να βελτιώσει την εμπειρία των επισκεπτών και να αυξήσει την εμπορική αποτελεσματικότητα των εκθέσεων.
Υπάρχει ανάγκη για μεγαλύτερους εκθεσιακούς χώρους;
Ναι. Μετά το 2022, θα σημειωθεί ανάγκη για μεγαλύτερους εκθεσιακούς χώρους, κυρίως στην Αττική, και κυρίως σε ό,τι αφορά τις μεγάλες εκθέσεις. Αυτό είναι κάτι που το βλέπουμε και στις εκθέσεις που διοργανώνουμε εμείς. Ωστόσο είναι ενθαρρυντικό ότι ήδη το Metropolitan Expo έχει δρομολογήσει και ανακοινώσει την πιθανότητα επέκτασης κατά τρία εκθεσιακά περίπτερα (Halls). Αυτό το σχέδιο μάλιστα παρουσιάστηκε και στον πρωθυπουργό, στο συνέδριο της Νέας Δημοκρατίας.
Ποιος είναι ρόλος των μεγάλων εκθέσεων και των μικρών τοπικών εκθέσεων; Οι μεγάλοι παίκτες θα εκτοπίσουν τους μικρούς;
Η δημιουργία νέων χώρων θεωρώ ότι θα δώσει «αέρα» στις εκθέσεις, ώστε να αναπτυχθούν πολύ περισσότερο, είτε με την ανάπτυξη των υπαρχόντων εκθέσεων είτε μέσω συνενώσεων μεγάλων εταιρειών, ώστε να δημιουργηθούν περισσότερες επενδύσεις στον κλάδο. Ένας ακόμα πυλώνας ανάπτυξης των εκθέσεων στο εγγύς μέλλον είναι η εξωστρέφεια. Πιστεύω ότι υπάρχουν ευκαιρίες ανάπτυξης των ελληνικών εκθέσεων προς την Ανατολική Ευρώπη, εφόσον αυτό αποτελέσει στρατηγική του διοργανωτή.
Συνεργασίες πάντα υπάρχουν στον εκθεσιακό κλάδο. Δεν θεωρώ ότι τίθεται θέμα πίεσης της μεγάλης εταιρείας προς τη μικρή, προκειμένου εκείνη να βγει εκτός κλάδου. Με την ίδια λογική, θα μπορούσε και ο πιο μικρός διοργανωτής, επεκτείνοντας τη δραστηριότητα της δικής του έκθεσης, να επιτύχει μεγαλύτερα μεγέθη. Να συνεργαστεί με άλλες μικρές εταιρείες και αυτές να δημιουργήσουν μαζί κάτι μεγάλο. Η αλήθεια είναι ότι ο κλάδος των εκθέσεων στην Ελλάδα δεν είχε -ιδιαίτερα πριν από τον κορωνοϊό- τα κρίσιμα μεγέθη των συνεργασιών που θα έπρεπε. Όμως λόγω του κορωνοϊού δημιουργήθηκαν οι απαιτούμενες συνθήκες, ώστε όλες οι εκθεσιακές και κατασκευαστικές εταιρείες και οι εκθεσιακοί χώροι να καθίσουμε στο ίδιο τραπέζι, να μιλήσουμε και να εξετάσουμε τα θέματα που μας ενώνουν και όχι αυτά που μας χωρίζουν. Από αυτό προέκυψε εξάλλου και ο ΣΟΚΕΕ.
Οι τοπικές εκθέσεις μπορούν να διαδραματίσουν έναν ενδιαφέροντα ρόλο, αρκεί να εστιάζουν σε έναν εφικτό στόχο και να έχουν προσωπικότητα, επαγγελματισμό, οργάνωση και χαρακτήρα, προσφέροντας λύσεις για την τοπική κοινωνία.
Οι μεγάλες εκθέσεις έχουν άλλους στόχους. Μπορούν να πετύχουν την εξωστρέφεια που δεν μπορούν να πετύχουν οι μικρές τοπικές εκθέσεις και να συγκεντρώσουν το σύνολο του κλάδου στον οποίο απευθύνονται. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα πρέπει να προσδιορίσουμε το τι είναι έκθεση, event, συνέδριο, πανηγύρι, φεστιβάλ. Κατά την άποψή μου, δεν μπορεί να θεωρηθεί «έκθεση» μια διοργάνωση που πραγματοποιείται στον περιορισμένο χώρο μια αίθουσας ξενοδοχείου. Αυτό δεν είναι έκθεση. Είναι κάτι άλλο. Πιθανόν ενδιαφέρον και επιτυχημένο, αλλά δεν μπορεί να ονομαστεί έκθεση, επειδή μπερδεύει την αγορά.
Πιστεύετε ότι υπάρχει περιθώριο για τη δημιουργία μιας διεθνούς τουριστικής έκθεσης στην Ελλάδα;
Είναι πολύ δύσκολο εγχείρημα, με πολλές παραμέτρους. Η θεώρηση ότι είμαστε τουριστική χώρα και άρα μπορούμε να έχουμε μια μεγάλη τουριστική έκθεση είναι αφελής. Ακόμα και στη FΟRUM, που είναι ηγέτης στον χώρο των εκθέσεων και ίσως η μόνη που θα μπορούσε να επιχειρήσει κάτι τέτοιο, το αντιμετωπίζουμε με πολύ προσοχή και σκέψη. Ίσως να είναι ένα θέμα που θα μας απασχολήσει στο μέλλον.
Για να χαρακτηριστεί μια έκθεση ως εξωστρεφής θα πρέπει να έχει όχι μόνο διεθνείς εκθέτες, αλλά και μια κρίσιμη μάζα διεθνών επισκεπτών είτε ως hosted buyers είτε ως επισκέπτες που έχουν επιλέξει να έρθουν μόνοι τους. Ένα καλό παράδειγμα είναι η FOOD EXPO. Το 2019 είχαμε 220 ξένες εταιρείες ως εκθέτες και 1.200 hosted buyers επί συνόλου 2.500 διεθνών επισκεπτών. Όμως στον τομέα των τροφίμων στην Ελλάδα έχουμε μια πολύ ισχυρή παραγωγική βάση. Γενικότερα, όταν μιλάμε για διεθνή έκθεση στην Ελλάδα, στην καλύτερη περίπτωση να είναι μια έκθεση που αφορά τις χώρες της Β. Αφρικής, τα Βαλκάνια, την Κύπρο και τη Μάλτα, δηλαδή στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Στην Ελλάδα είναι πολύ δύσκολο να πετύχει μια έκθεση για τον βασικό κλάδο της εθνικής μας οικονομίας, τον τουρισμό. Δεν αρκεί να φέρεις τις περιφέρειες ως εκθέτες.
Έχετε δηλαδή στους στόχους σας τη δημιουργία μια μεγάλης τουριστικής έκθεσης στην Ελλάδα;
Δεν έχουμε απεμπολήσει πάντως την ιδέα από τα σχέδιά μας. Αποτελεί στρατηγικό μας στόχο, αλλά θεωρούμε ότι δεν έχει ωριμάσει ακόμη η συγκυρία για να υλοποιηθεί. Δε μας επιτρέπεται να κάνουμε λάθος σε μια τέτοια προσπάθεια και γι’ αυτό την εξετάζουμε με μεγάλη προσοχή και υπευθυνότητα.
Περιμένουμε επομένως να δούμε μια διεθνή τουριστική έκθεση από τη FORUM;
Δε θα την ονόμαζα αμιγώς τουριστική έκθεση. Πρόκειται για κάτι πιο σύνθετο και πολυπαραγοντικό. Ο όμιλος της Νυρεμβέργης είναι ο 15ος μεγαλύτερος στον κόσμο και έχει τη δύναμη και τη γνώση να διοργανώσει μια τέτοια έκθεση. Η ιδέα έχει ωριμάσει, αλλά περιμένουμε κάποιες ακόμα εξελίξεις, όπως την επέκταση του εκθεσιακού χώρου που προαναφέραμε.
Βασικά μεγέθη του κλάδου των Εκθέσεων στην Ελλάδα
- Εταιρείες 1.050 (Διοργανωτές, κατασκευαστές, εκθεσιακά κέντρα κ.λπ.)
- Εργαζόμενοι 4.400
- Τζίρος 225 εκατ. €
