Καθημερινές είναι οι ειδήσεις που δεχόμαστε από τις αεροπορικές εταιρείες για περικοπές δρομολογίων, αναστολή λειτουργίας, παραμονή αεροσκαφών στο έδαφος, μαζικές ακυρώσεις πτήσεων κλπ. Ο κορονοϊός καθήλωσε τις διεθνείς αερομεταφορές στο έδαφος σε τέτοια κλίμακα και σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα που είναι πραγματικά ιστορικά πρωτοφανές. Μόλις έναν ή δύο μήνες πριν αν υποστήριζε κάποιος ότι είναι πιθανό να συμβεί μια τέτοια κατάσταση θα αντιμετωπιζόταν σαν γραφικός ή φαντασιόπληκτος.
Στα πιο πρόσφατα ανακοινωθέντα είναι πως η Austrian Airlines διακόπτει όλες τις πτήσεις έως τις 28 Μαρτίου, η Lufthansa έχει μειώσει πλέον τα δρομολόγιά της πάνω από 90%, ενώ και η Singapore Airlines ανακοίνωσε πως μειώνει κατά επιπλέον 50% από τις αρχικές περικοπές τα δρομολόγια για τον Απρίλιο. Είναι βέβαιο πως το τοπίο μετά το ξεπέρασμα της κρίσης δεν θα είναι το ίδιο. Αυτό βεβαίως ισχύει γενικά, όμως όσον αφορά τις αερομεταφορές αποτελεί κάτι παραπάνω από βεβαιότητα. Τις πρώτες μέρες της κρίσης με τον κορονοϊό τέθηκε εν αμφιβόλω η βιωσιμότητα των αδύναμων αεροπορικών εταιρειών. Άλλωστε η Flybe στη Βρετανία προχώρησε σε χρεοκοπία σχεδόν ταυτόχρονα με την έξαρση των κρουσμάτων στην Ευρώπη αποδίδοντας την εξέλιξη στις επιπτώσεις που προκαλεί ο Covid-19.
Σήμερα και με τις εξελίξεις να παίρνουν όλο και πιο δραματική μορφή για την παγκόσμια υγεία και για την διεθνή οικονομία, τα πράγματα έχουν γίνει ακόμη πιο ασφυκτικά ακόμη και για αεροπορικές εταιρείες που φάνταζαν ότι θα ξεπερνούσαν τον σκόπελο του κορονοϊού χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Στις 13 Μαρτίου οι British Airways διακίνησαν ένα εσωτερικό σημείωμα στο προσωπικό της εταιρείας υπό τον τίτλο «Η επιβίωση των Βρετανικών Αερογραμμών», όπου υπογραμμιζόταν ότι η παρούσα κρίση δεν έχει προηγούμενο, υπονοώντας σαφώς πως αν αυτή η κρίση συνεχιστεί για πολύ ακόμη και οι συνέπειες που θα υπάρξουν θα είναι χωρίς προηγούμενο. Η εκτίμηση είναι πως αν η κατάσταση με την πανδημία δεν συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, δηλαδή πέρα από κάποιους μήνες, ένα μεγάλο μέρος του κλάδου των αερομεταφορών θα μπορέσει να ανακάμψει. Αν όμως η κατάσταση τραβήξει σε βάθος χρόνου τα πράγματα θα γίνουν πολύ δύσκολα και φυσικά όχι μόνο για τις αερομεταφορές.
Η ελεύθερη πτώση στα χρηματιστήρια
Παραμένοντας ωστόσο στο συγκεκριμένο κομμάτι οι μετοχές των αεροπορικών εταιρειών έχουν ήδη καταβυθιστεί στα χρηματιστήρια και τα όποια έσοδα αναμενόταν να έχουν φέτος είναι σε ελεύθερη πτώση. Πτώση που θα συμπαρασύρει συνακόλουθα και σχεδόν αναπόφευκτα και τον τουριστικό κλάδο, καθώς οι αερομεταφορές είναι το κύριο κλειδί για τον εισερχόμενο τουρισμό στην χώρα μας και γενικότερα για την παγκόσμια ταξιδιωτική κίνηση. Η εικόνα όπως έχει διαμορφωθεί κάνει τις εκτιμήσεις της IATA που έκαναν λόγο για ζημιές 113 δισεκατομμυρίων δολαρίων να μοιάζουν ξεπερασμένες. Η μία μετά την άλλη οι χώρες του πλανήτη κλείνουν τα σύνορά τους και απαγορεύουν τις πτήσεις σε μια προσπάθεια να ελέγξουν την μετάδοση του ιού και να περιορίσουν τον αριθμό των θυμάτων.
Το πιο αισιόδοξο σενάριο είναι πως μετά την σταδιακή εκτόνωση της κρίσης και την ύφεση των κρουσμάτων σταδιακά θα επανέλθει έπειτα από κάποιους μήνες η κατάσταση στις αερομεταφορές σε φυσιολογικά επίπεδα, όπως συνέβη μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 και μετά την οικονομική κρίση του 2008. Η εμπειρία της Κίνας δείχνει πως αυτό το σενάριο έχει μια βάση, καθώς στην κορύφωση της επιδημίας στη χώρα ακυρώθηκε το 70% των πτήσεων και τώρα που έχει εκτονωθεί έχει αποκατασταθεί το 43% των δρομολογίων και η κατάσταση δείχνει να εξομαλύνεται. Υπάρχουν όμως εδώ κάποια σημεία που πρέπει να επισημανθούν.
Οι διαφορές που κάνουν την… διαφορά
Καταρχάς δεν είναι ποιοτικά όμοια η κρίση του κορονοϊού με την 11η Σεπτεμβρίου και την χρεοκοπία της Lehman Brothers που τάραξε την οικονομία διεθνώς. Στις παρελθούσες περιπτώσεις είχαμε να κάνουμε με τραγικά και συνταρακτικά μεν γεγονότα, τα οποία συνέβησαν όμως σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή και προκάλεσαν απόηχο και συνέπειες που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν κυβερνήσεις, κοινωνίες και αγορές. Σήμερα το γεγονός είναι σε εξέλιξη και τραβάει χρονικά. Δεν έχουμε φτάσει καν ακόμη στο σημείο του απόηχου και δεν μπορούμε καν ακόμη να εκτιμήσουμε με ασφάλεια το μέγεθος των συνεπειών.
Δεύτερον οι συγκρίσεις με την Κίνα είναι εξαιρετικά επισφαλείς σε οποιοδήποτε τομέα και άρα και στις αερομεταφορές. Η Κίνα δεν είναι δυτικό κράτος, ούτε δυτική κοινωνία. Η άνευ προηγουμένου καραντίνα που επέβαλε η κυβέρνηση σε επαρχία 11 εκατομμυρίων ανθρώπων παγώνοντας κάθε δραστηριότητα και μετακίνηση πολιτών, είχε μεν αποτέλεσμα, είναι όμως αδύνατον να εφαρμοστεί με την ίδια αυστηρότητα και τον αντίστοιχο αυταρχισμό σε χώρες της Ευρώπης ή στις ΗΠΑ. Εντός της Κίνας είναι λίγες οι αεροπορικές εταιρείες και οι μεγαλύτερες είναι ούτως ή άλλως κρατικές. Ως εκ τούτου θα τύχουν και της ανάλογης υποστήριξης από το κινεζικό κράτος, το οποίο μάλιστα έχει ήδη δηλώσει πως θα τους καταβάλει 3 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο για τις απώλειες του Φεβρουαρίου. Αντιθέτως οι εταιρείες της Ασίας που βασίζονται στα δρομολόγια προς την Κίνα, όπως η Korean Air και η Cathay Pacific δεν δείχνουν καθόλου να έχουν συνέλθει από το σοκ. Οι περικοπές στις πτήσεις τους ανέρχονται στο 65% με 80% τουλάχιστον μέχρι το τέλος Μαΐου.
Η δύσκολη επόμενη μέρα
Με βάση τα παραπάνω δεδομένα γίνεται σαφές πως δεν θα καταφέρουν να επιβιώσουν από την κρίση όλες οι αεροπορικές εταιρείες. Ωστόσο οι αερομεταφορές δεν είναι απλά ένας παραγωγικός κλάδος. Είναι μια κρίσιμη δημόσια λειτουργία, όπως η παροχή ρεύματος και νερού στα νοικοκυριά. Για το λόγο αυτό και εντός της Ευρώπης ακούγονται λέξεις που μέχρι χθες ήταν «απαγορευμένες». Όπως για παράδειγμα η λέξη εθνικοποίηση –λέγε με και κρατικοποίηση-, που έχει πέσει ήδη πέσει στο τραπέζι στην Ιταλία για την Alitalia, ενώ και το Βερολίνο δήλωσε πως δεν αποκλείει μια πρόσκαιρη εθνικοποίηση της Lufthansa, εφόσον κάτι τέτοιο κριθεί αναγκαίο. Παράλληλα, και αυτό είναι το πιο ζοφερό κοινωνικά κομμάτι, οι αεροπορικές εταιρείες στην Ευρώπη για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της κρίσης έχουν ξεκινήσει μαζικές διαθεσιμότητες και απολύσεις. H Norwegian Air έθεσε σε διαθεσιμότητα 11.000 υπαλλήλους και η σκανδιναβική SAS έβαλε σε υποχρεωτική άδεια 10.000. Η ολλανδική KLM δήλωσε πως θα περικόψει 2.000 θέσεις εργασίας τους επόμενους μήνες. Η Lufthansa ανακοίνωσε πως δεν θα μοιράσει μέρισμα για το 2019 και ενδεχομένως θα πουλήσει και μερικά από τα αεροσκάφη της.
Μέσα σε το κλίμα πάντως η δική μας Aegean Airlines, αφενός ανακοίνωσε κέρδη σχεδόν 16% μεγαλύτερα για το 2019, ενώ παρόλο που έχει μειώσει στο 20% τις πτήσεις λόγω της πανδημίας, ο ιδιοκτήτης της εταιρείας κύριος Ευτύχης Βασιλάκης ξεκαθάρισε ότι «δεν είμαστε από τις εταιρείες που πρώτα θα εξετάσουν τη μείωση των εργαζομένων. Θεωρούμε τους ανθρώπους μας τη δύναμή μας». Ο κύριος Βασιλάκης υπογράμμισε πως δεν αποκλείεται να καθηλωθούν και όλα τα αεροσκάφη της Aegean στο έδαφος αν χρειαστεί, ενώ επισήμανε πως η εταιρεία έχει όλα τα εχέγγυα για να ανταπεξέλθει της κρίσης, εφόσον τουλάχιστον αυτή δεν λάβει μεγάλες χρονικά διαστάσεις.
