Η Βρετανία υποδέχτηκε 2 εκατομμύρια επισκέπτες για τον εορτασμό της D-Day επιβεβαιώνοντας την ανερχόμενη τάση του σκοτεινού τουρισμού.
Καθώς η Βρετανία ετοιμαζόταν για την 75η επέτειο της Doomsday, γνωστής ως D-Day, στις 6 Ιουνίου, ήταν πάρα πολλοί οι επισκέπτες που ταξίδεψαν από όλες τις γωνιές του κόσμου για να εκφράσουν το σεβασμό και τη θλίψη τους στις τοποθεσίες κοντά στην παραλία της Νορμανδίας. Πίσω στην Αγγλία, το Πόρτσμουθ, στη νότια ακτή της χώρας, ήταν το σημείο συγκέντρωσης από όπου ένα μεγάλο μέρος των δυνάμεων εισβολής είχε αποβιβαστεί- και η πόλη αποτέλεσε το επίκεντρο για τις τελετές μνήμης που διοργάνωσε το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η εκδήλωση έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του προέδρου των ΗΠΑ, Donald Trump, στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έτσι, και στις 5 Ιουνίου το Πόρτσμουθ υποδέχτηκε μεταξύ άλλων, πέρα από τον Trump, τη βασίλισσα Ελίζαμπεθ Β’, την τότε πρωθυπουργό της Αγγλίας Τερέζα Μέι, καθώς και άλλων σημαντικών πολιτικών ηγετών συμπεριλαμβανομένου του Γάλλου Προέδρου, Εμμανουήλ Μακρόν, και της Γερμανίδας Καγκελαρίου, Άνγκελα Μέρκελ.
Πάνω από 300 βετεράνοι της D-Day ταξίδεψαν στη Νορμανδία της βόρειας Γαλλίας με το MV Boudicca, ένα πλοίο ναυλωμένο από την Βασιλική Βρετανική Λεγεώνα ειδικά για την συγκεκριμένη επέτειο, το οποίο συνοδευόταν από ένα πλοίο του Βασιλικού Ναυτικού. Συνολικά εκτιμάται ότι 2 εκατομμύρια τουρίστες επισκέφθηκαν τις παραλίες της Νορμανδίας για να γιορτάσουν φέτος την 75η επέτειο.
Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι θέλουν να ταξιδέψουν για να δουν τις σημαντικές αυτές περιοχές, στις οποίες διαδραματίστηκε μια από τις πιο καθοριστικές στιγμές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, και ειδικά για όλους τους βετεράνους ή για τις οικογένειες εκείνων που διακινδύνευσαν και θυσίασαν τη ζωή τους. Αλλά υπάρχουν και εκείνοι που βρίσκουν την τάση να επισκέπτονται μέρη που συνδέονται με τέτοιους μαζικούς θανάτους και καταστροφές κάπως μακάβρια. Για παράδειγμα, έχει γραφτεί στον τύπο ότι οι κινεζικές αρχές έχουν λάβει αυξημένα μέτρα ασφαλείας γύρω από την πλατεία Τιενανμέν στο Πεκίνο για την 30η επέτειο της καταστολής των φοιτητικών διαδηλώσεων το 1989, στις οποίες σκοτώθηκαν εκατοντάδες άνθρωποι.
Ο “σκοτεινός τουρισμός“ (dark tourism) είναι μια όμως αναπτυσσόμενη αγορά. Είτε ο σκοπός των διακοπών είναι να επισκεφθεί κανείς όλα τα πεδία μάχης της Νορμανδίας είτε είναι ένα ταξίδι στην Πολωνία με σκοπό να επισκεφτεί κανείς το Άουσβιτς – και όντως υπάρχουν πολλοί σοβαροί λόγοι για να κάνεις κάποιος μια παράκαμψη προκειμένου να επισκεφτεί το συγκεκριμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης, αν μη τι άλλο ως εκπαιδευτική εμπειρία- πολλοί άνθρωποι, δηλώνουν ότι τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, αποφασίζουν να παραλείψουν τα παραθαλάσσια θέρετρα και να επιλέξουν αντ ‘αυτών να επισκεφθούν τοποθεσίες σκοτεινού τουρισμού.
Ο σκοτεινός τουρισμός πρωτοεμφανίστηκε ως τάση στη δεκαετία του 1990. Ορίζεται ως “έλξη για τα μέρη που σχετίζονται με το θάνατο”. Οι ερευνητές μας πληροφορούν ότι η τάση αυτή είναι δύσκολο να εντοπιστεί με ακρίβεια, καθώς οι τουρίστες μπορεί να μην συνειδητοποιούν αναγκαστικά ότι επισκέπτονται μια τοποθεσία η οποία χαρακτηρίζεται ως “σκοτεινός προορισμός”. Ωστόσο, περισσότερα από 2,1 εκατομμύρια άτομα επισκέφθηκαν το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς το 2018, ενώ το μνημείο 9/11 στη Νέα Υόρκη προσέλκυσε πάνω από 6,8 εκατομμύρια επισκέψεις το 2017.
Η περιβόητη φυλακή Alcatraz στις ΗΠΑ προσελκύει περίπου 1.4 εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο. Και, ακόμα πιο ενδιαφέρον, παρά τη διαδεδομένη αντίληψη περί κινδύνων για την υγεία, ο τόπος της πυρηνικής καταστροφής στο Τσερνομπίλ της Ουκρανίας ανέρχεται σε έναν επίσης δημοφιλή προορισμό για τους φιλοπερίεργους.
Μετά την τεράστια επιτυχία των πρόσφατων τηλεοπτικών σειρών σχετικά με την καταστροφή του 1986, δεν εκπλήσσει κανέναν ότι από τους 8,404 το 2014, το 2018 οι επισκέπτες έφτασαν τους 71.862, ενώ μόνο το Μάιο του 2019 επισκέφτηκαν το Τσερνομπίλ 12.591 άτομα. Ομοίως, παρακολουθούμε την τάση αύξησης επισκεπτών στην τοποθεσία της πυρηνικής καταστροφής του 2011 στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας, η οποία έλαβε περίπου 17.000 επισκέπτες το 2018.
Οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι επισκέπτονται αυτούς τους σκοτεινούς χώρους του τουρισμού είναι πολλοί και ποικίλοι. Μπορεί παρακινούνται από μια επιθυμία να κατανοήσουν βαθύτερα το οικογενειακό ιστορικό τους και να υποβάλλουν τα σέβη τους σε συγγενείς. Μπορεί ακόμα να τους οδηγεί μια ανάγκη για ενσυναίσθηση ή ταυτοποίηση με τα θύματα της καταστροφής ή να επιθυμούν να δουν μια σημαντική περιοχή για λόγους εκπαιδευτικούς. Εννοείται ότι σε μερικές περιπτώσεις το κίνητρο ενέχει ένα στοιχείο παράλογης έλξης για τη φρίκη.
Δυστυχώς, δεν προσεγγίζουν όλοι αυτούς τους χώρους με τον σεβασμό που τους αρμόζει. Ζούμε στην εποχή των σέλφις και, παρόλο που είναι προφανώς ακατάλληλο, έχουν αναφερθεί ότι υπάρχουν ορδές τουριστών που στέκονται στην ουρά για να φωτογραφηθούν στο μνημείο της 11ης Σεπτεμβρίου, γεγονός το οποίο αναπόφευκτα οδήγησε στην θεσμοθέτηση απαγόρευσης των σέλφι στικς στο Ground Zero. Ομοίως, απαγορεύεται πλέον στους του Άουσβιτς να ποζάρουν ενόσω προσπαθούν να ισορροπήσουν στις περίφημες σιδηροδρομικές γραμμές του στρατοπέδου.
Όποιοι και αν είναι οι λόγοι για τους οποίους κάποιοι επιλέγουν να επισκεφτούν τους τόπους που σχετίζονται με το θάνατο και τη θλίψη, πολλοί είναι εκείνοι οι οποίοι βρίσκουν τις επισκέψεις λυτρωτικές και ικανοποιητικές. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μεταξύ των εκατομμυρίων που επισκέπτονται το Πόρτσμουθ – ή ταξιδεύουν στα πεδία της μάχης της Γαλλίας – για την 75η επέτειο της D-Dday θα υπάρχουν πολλοί για τους οποίους είναι η πρώτη ευκαιρία να αποτίσουν φόρο τιμής σε έναν συγγενή που θυσιάστηκε για τη σημερινή ευημερία. Για όλους τους υπόλοιπους όμως, που είτε ταξιδεύουν παρακινούμενοι από κάποια περιέργεια ή επειδή ο προορισμός βρίσκεται στη bucket list τους, θα πρέπει να γίνει σαφές ότι τα μέρη αυτά για πολλούς είναι ιερά εδάφη και αξίζουν τον ανάλογο σεβασμό και προσοχή.
