Ηρακλής Τσιτλακίδης – Πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Πιερίας Μέλος ΔΣ του ΞΕΕ και της ΠΟΞ
Η ευκαιρία για τις μικρές και μικρομεσαίες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις στη μετά Covid-19 εποχή
Ο ελληνικός τουρισμός έχει να αντιμετωπίσει σοβαρές προκλήσεις στη μετά Covid εποχή, από τη στιγμή που ο κορωνοϊός στιγμάτισε την παγκόσμια οικονομία, επανακαθορίζοντας το πλαίσιο λειτουργίας στους περισσότερους τομείς της. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι προκλήσεις για τα ελληνικά ξενοδοχεία, ιδίως για τα 1 και 2 αστέρων. Πρόκειται, σε αρκετά μεγάλο ποσοστό, για μικρές και μικρομεσαίες –οικογενειακού χαρακτήρα– επιχειρήσεις, όπου ο επισκέπτης βιώνει την παραμονή του ως, κατά κάποιο τρόπο, ντόπιος, απολαμβάνοντας προσωποποιημένη παροχή υπηρεσιών και μία συνολικά ποιοτική εμπειρία. Επίσης, έρχεται σε επαφή –πέρα από το δίπτυχο «ήλιος-θάλασσα»– και με το υπόλοιπο ιστορικό, αρχαιολογικό, φυσικό, θρησκευτικό και γαστρονομικό υπόβαθρο της περιοχής. Με άλλα λόγια, έρχεται σε επαφή με τους ανθρώπους και τον πολιτισμό του τόπου. Είναι σίγουρα ένα φαινόμενο που συνάδει με τη διεθνή τάση για τουρισμό εμπειρίας, που ξεφεύγει δηλαδή από τη μέχρι τώρα κατάσταση του μαζικού και απρόσωπου τουρισμού. Ο επισκέπτης θέλει να βιώσει την παραμονή του ως κομμάτι της τοπικής κοινωνίας και να απολαύσει όλα εκείνα τα μικρά μυστικά που κρύβει η κάθε γωνιά της πατρίδας μας, απαλλαγμένος από το σφικτό πρόγραμμα ενός οργανωμένου γκρουπ.
Πρέπει να αναγνωριστεί και να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος των ξενοδοχείων 1 και 2 αστέρων.
Ο σημαντικός ρόλος των μικρών ξενοδοχείων 1 και 2 αστέρων
Το ξενοδοχειακό μας δυναμικό στα 1 και 2 αστερια είναι περίπου το 49% του συνολικό αριθμού των ξενοδοχείων. Είναι επιχειρήσεις, κατά κύριο λόγο, οικογενειακού χαρακτήρα, με μέσο μέγεθος τα 25 δωμάτια. Έχουν έναν έντονα αναδιανεμητικό ρόλο του εισερχόμενου τουριστικού εισοδήματος στην τοπική οικονομία, συμβάλλοντας –μέσω της μόχλευσης– τα μέγιστα στην τοπική ανάπτυξη και απασχόληση και στη συνεκτικότητα του κοινωνικού ιστού, μειώνοντας την αστυφιλία. Δίνουν εξαγωγική διέξοδο τόσο στον πρωτογενή όσο και στον τριτογενή τομέα, όντας επιχειρήσεις σταθερά προσδεδεμένες με τον παραγωγικό ιστό της κάθε περιοχής.
Αυξάνεται η ανταγωνιστικότητα των μικρών ξενοδοχείων στη μετά Covid εποχή.
Αξίζει να σημειωθεί μια σημαντική αλλαγή που επέφερε η υγειονομική κρίση στις προοπτικές αυτών των επιχειρήσεων. Στην προ Covid εποχή, το μικρό μέγεθος αποτελούσε σαφέστατα μειονέκτημα έναντι των μεγαλύτερων επιχειρήσεων. Στη μετά Covid εποχή, τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Λόγω του μεγέθους τους είναι επιχειρήσεις ευέλικτες στη λειτουργία τους, γεγονός που μπορεί να αποτελέσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα –μαζί με την αυξανόμενη ζήτηση– για τον τουρισμό εμπειρίας. Αυτές οι πολλές μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις μπορούν και πρέπει να συμμετάσχουν ενεργά σε ένα νέο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης, όπου ο επισκέπτης θα γνωρίσει πραγματικά τον τόπο που επισκέπτεται, θα έλθει σε επαφή με τον πολιτισμό και τον ντόπιο πληθυσμό. Παράλληλα, λόγω της ευελιξίας τους, μπορούν να αποτελέσουν αποτελεσματικά εργαλεία για να ζωντανέψουν οι περιοχές στις οποίες δραστηριοποιούνται – όλο τον χρόνο και όχι μόνο την περίοδο αιχμής.
Να αναγνωριστεί και να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος των ξενοδοχείων 1 και 2 αστέρων.
Για να αποτελέσουν τον μοχλό ανάπτυξης της τοπικής οικονομίας απαιτείται μία σειρά από δράσεις και παρεμβάσεις, ώστε να διευκολυνθεί αυτή η συνεισφορά τους. Καταρχάς, θα πρέπει να αναγνωριστεί η συμβολή τους στην απασχόληση μέσω της δημιουργίας και διατήρησης θέσεων εργασίας των μελών της οικογένειας, παρότι αυτό δεν αποτυπώνεται πάντοτε στις καταστάσεις του ΕΡΓΑΝΗ. Τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια (2015 έως σήμερα) αποκλείονται λόγω αυτού του γεγονότος και των εκάστοτε απαιτούμενων ΕΜΕ (Ετήσιες Μονάδες Εργασίας) τόσο από τα διάφορα προγράμματα ΕΣΠΑ αλλά και από τα προγράμματα ενίσχυσης των επιχειρήσεων, λόγω Covid. Επίσης, επειδή είναι σε ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ατομικές επιχειρήσεις, αντιμετωπίζονται συχνά διαφορετικά από τα υπόλοιπες νομικές μορφές, όπως π.χ. στην απαλλαγή από τον συμπληρωματικό ΕΝΦΙΑ για τα ιδιοχρησιμοποιούμενα ακίνητά τους.
Η ποιότητα δεν ταυτίζεται αποκλειστικά με την πολυτέλεια, αλλά καθορίζεται από τον σεβασμό στον πελάτη και το «value for money.
Είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί ένα αντίστοιχο πρότυπο ποιότητας για τα συγκεκριμένα ξενοδοχεία, όπως πάρα πολύ πετυχημένα έχει αποσυνδεθεί η ποιότητα από το μέγεθος, μέσω της θέσπισης του προτύπου των ξενοδοχείων «boutique», κυρίως για τα 3 και άνω αστεριών ξενοδοχεία. Είναι σημαντικό να γίνει ευρύτερα κατανοητό και αποδεκτό ότι η ποιότητα δεν ταυτίζεται, σε καμία περίπτωση, αποκλειστικά με την πολυτέλεια. Ποιότητα σημαίνει αξία ίση ή και μεγαλύτερη από αυτή που αναμένει να λάβει ο πελάτης με βάση τα χαρακτηριστικά του προϊόντος που έχει επιλέξει (π.χ., στην περίπτωση ενός καταλύματος, μπορεί να αφορά τις διαθέσιμες παροχές υπηρεσιών και υποδομών), προκαλώντας το wow-effect. Με άλλα λόγια, η ποιότητα δεν συνδέεται ευθέως με το μέγεθος, ενώ σίγουρα εμπεριέχει αυτό που αποκαλείται με οικονομικούς όρους «value for money».
Πρέπει παράλληλα να ενθαρρυνθεί η επιμόρφωση και κατάρτιση των απασχολούμενων και να υπάρξει διασύνδεση με τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού της κάθε περιοχής, καθώς και με ποιοτικά τοπικά προϊόντα του αγροδιατροφικού τομέα με την κατάλληλη τυποποίηση. Εν κατακλείδι, χρειάζεται να αναγνωριστεί ουσιαστικά ο ρόλος των ξενοδοχείων 1 και 2 αστεριών αλλά και η συνεισφορά τους στην τοπική οικονομία. Έτσι, θα πάψουν να θεωρούνται η δεύτερη, μειονεκτική ταχύτητα του ελληνικού τουρισμού. Επίσης, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι κανένας σχεδιασμός τουριστικής πολιτικής –τουριστικής ανάπτυξης– δεν μπορεί να αφήνει απ’ έξω τις μισές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις της χώρας με μοναδικό κριτήριο το μέγεθος ή την επιλογή τους να ενταχθούν σε μία από τις «budget» υφιστάμενες κατηγορίες ξενοδοχείων (1 και 2 αστέρια). Μια τέτοια πολιτική περιορίζει σημαντικά την αποτελεσματικότητα της όποιας στρατηγικής και φυσικά είναι άδικη απέναντι στις νόμιμες και φορολογούμενες μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις. Τρίτον και σημαντικότερο, αγνοείται με αυτόν τον τρόπο η διεθνής τάση για προσωποποιημένη παροχή υπηρεσιών και βιωματικό τουρισμό εμπειρίας. Αυτός ο ιδιότυπος «ρατσισμός» απέναντι στα ξενοδοχεία 1 και 2 αστεριών μπορεί και πρέπει να ξεπεραστεί, ώστε να συνεχίσουν τη σπουδαία συμμετοχή τους στην τοπική ανάπτυξη και απασχόληση.
Πώς μπορούν να συνεισφέρουν τα ξενοδοχεία 1-2 και 3 αστέρων στη νέα εποχή του ελληνικού τουρισμού
Υπάρχουν περιοχές/περιφέρειες όπου η σημασία των ξενοδοχείων 1-2 και 3 αστέρων είναι καθοριστική, αφού αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των ξενοδοχειακών τους επιχειρήσεων. Αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα: Οι ξενοδοχειακές μονάδες 1-2 και 3 αστέρων αποτελούν το σχεδόν 90% του συνόλου των μονάδων στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, Βορείου Αιγαίου και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Τα αντίστοιχα ποσοστά φθάνουν στο 84% στη δυτική Μακεδονία, το 83% στην κεντρική Μακεδονία και το 82% στη δυτική Ελλάδα. Ασφαλώς, σε όλες τις περιοχές της χώρας είναι σημαντική.
Με προοπτική και όραμα για το αύριο, αλλά ακόμα και στη σημερινή υφιστάμενη κατάσταση, τα μικρά οικογενειακά ξενοδοχεία μπορούν να στηρίξουν τους 3 πυλώνες που προσδιορίζει το Υπουργείο Τουρισμού ως εθνικούς στρατηγικούς στόχους για την επόμενη μέρα του ελληνικού τουρισμού. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα, οι μικρές οικογενειακές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις μπορούν να ανταποκριθούν με μεγαλύτερη ευελιξία από ό,τι μια μεγάλη ή πολυτελής μονάδα που δύσκολα ανοίγει, δύσκολα κλείνει και επίσης απαιτεί πολύ μεγαλύτερο ρίσκο για να παραμείνει ανοιχτή εάν δεν έχει εξασφαλίσει κάποιες ελάχιστες πληρότητες.
Οι προαναφερθέντες πυλώνες είναι:
• Προορισμοί για όλο τον χρόνο
Η πολυπόθητη και ιδιαίτερα σημαντική επέκταση της τουριστικής περιόδου είναι εξίσου σημαντικό να ακολουθηθεί και από μια διασπορά στον χώρο: να μην αφορά μόνο ήδη γνωστές και ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές, αλλά και νέες και λιγότερο ανεπτυγμένες. Τα οικονομικά οικογενειακά καταλύματα, λόγω της ευελιξίας τους, μπορούν να στηρίξουν τέτοιες προσπάθειες, ιδιαίτερα στην αρχή τους, όπου τα πράγματα δεν είναι και τόσο εύκολα.
• Αυθεντικότητα και ταυτότητα
Πρόκειται για δύο βασικά συστατικά που διαφοροποιούν τον κάθε προορισμό μέσα από την πολιτιστική ιδιαιτερότητά του, τους ανθρώπους του τόπου αλλά και τα υπόλοιπα τοπικά χαρακτηριστικά που τον καθιστούν μοναδικό. Η ανάδειξη αυτής της μοναδικότητας ίσως είναι ευκολότερο επιτευχθεί μέσω των μικρών οικογενειακών ξενοδοχείων παρά ενός μεγάλου, όπου τα μεγέθη παραπέμπουν σε διεθνή και σχετικά τυποποιημένα πρότυπα. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως τα μεγάλα ξενοδοχεία δεν μπορούν να υποστηρίξουν αυτούς τους στόχους, αλλά ότι οι έννοιες αυτές είναι πλησιέστερες στη δομή των μικρών μονάδων. Σίγουρα ένα τέτοιο σχέδιο χρειάζεται εκπαίδευση, ενημέρωση και στήριξη, αλλά τα οφέλη θα είναι πολλαπλά.
• Θεματικός τουρισμός
Η δυναμική του θεματικού τουρισμού είναι ο τρίτος βασικός πυλώνας της επικοινωνιακής στρατηγικής του ΕΟΤ.
Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί σε τρεις θεματικές όψεις του τουριστικού μας προϊόντος: στη γαστρονομία, στις υπαίθριες δραστηριότητες (outdoor activities) και στον πολιτισμό. Οι μικρές ξενοδοχειακές μονάδες 1-2 και 3 αστέρων, με τις κατάλληλες πολιτικές και την ανάλογη υποστήριξη, μπορούν να προωθήσουν την εξέλιξη του θεματικού τουρισμού, μέσα από τις επιλογές τους σε πολλά επίπεδα εντός της επιχείρησης (όπως το design, τα προσφερόμενα προϊόντα, τη διάθεση, προβολή και προώθηση τοπικών δραστηριοτήτων κ.ά.) αλλά και μέσω συνεργασιών με άλλες τοπικές επιχειρήσεις.
