Αλέξανδρος Βασιλικός – Πρόεδρος Ξενοδοχειακού Επιμελητήριου Ελλάδος
Ζούμε το καλύτερο σενάριο της αναμενόμενης ανάκαμψης.
Η σαιζόν εξελίχθηκε έχοντας ως βάση τα καλύτερα από τα αναμενόμενα σενάρια, τόσο ως προς τη ροή επισκεπτών όσο και από την αύξηση της δαπάνης ανά επισκέπτη. Η επανεκκίνηση δεν έχει την ίδια, οριζόντια δυναμική για όλους. Το 85% της τουριστικής κίνησης αφορά μόνον 5 από τις 13 περιφέρειες, ενώ κάποιες κατηγορίες καταλυμάτων και μορφές τουρισμού δεν έχουν δει ακόμα τα αποτελέσματα της ανάκαμψης.
Βρισκόμαστε σε μία διαφορετική τουριστική σαιζόν. Ποια είναι τα βασικότερα χαρακτηριστικά της;
Το πρώτο και βασικό είναι ότι καταφέραμε και ανοίξαμε. Όπως και πέρυσι, έτσι και φέτος, μέσα σε πρωτόγνωρες και απρόβλεπτες συγκυρίες, καταφέραμε με σοβαρότητα και υψηλό αίσθημα ευθύνης να ανταποκριθούμε στην πρόκληση. Ο κλάδος έδωσε «τον καλύτερο εαυτό του» στην εφαρμογή των υγειονομικών πρωτοκόλλων, τα οποία αναβαθμίστηκαν μάλιστα φέτος – γι’ αυτό και εγγυηθήκαμε την ανοιχτή και ασφαλή φιλοξενία. Έτσι, η σαιζόν εξελίχθηκε έχοντας ως βάση τα καλύτερα από τα αναμενόμενα σενάρια, τόσο ως προς τη ροή επισκεπτών όσο και από την αύξηση της δαπάνης ανά επισκέπτη. Τα Lockdown των προηγούμενων 18 μηνών σε όλο τον κόσμο έδωσαν ευκαιρία για αποταμιεύσεις. Οπότε είδαμε τους πελάτες μας όχι μόνο με διάθεση να ταξιδέψουν, επειδή είχαν αρκετό καιρό να το κάνουν, αλλά και με δυνατότητα να ξοδέψουν περισσότερο από το σύνηθες.
Η βιώσιμη φιλοξενία δεν είναι ουτοπία, είναι ο ρεαλιστικός στόχος μιας νέας, αναβαθμισμένης Ελλάδας που ξέρει, θέλει και μπορεί να επενδύει στο ισχυρό «χαρτί» της.
Κάνοντας «ταμείο», τι έχετε να επισημάνετε για το καλοκαίρι που έφυγε, αναφορικά με την αναμόρφωση του χάρτη της ζήτησης; Υπάρχουν νέες αγορές που άνοιξαν; Ποιες; Ποια είναι η δυναμική τους και πώς θα μπορούσαμε να τις διατηρήσουμε;
Φέτος είδαμε τις κλασικές αγορές μας να δείχνουν τη δυναμική ανάκαμψης. Επίσης, έγινε σοβαρή δουλειά στο πλαίσιο της τουριστικής διπλωματίας από την πλευρά του Υπουργείου Τουρισμού για να υπογραφούν διμερείς συμφωνίες και να ανοίξουν αγορές. Σίγουρα όμως είναι μια χρονιά ειδικών συνθηκών και όχι του πραγματικού ανταγωνισμού, γι’ αυτό και δεν μπορούμε να βγάλουμε μόνιμα συμπεράσματα. Για παράδειγμα, οι διηπειρωτικές πτήσεις ήταν εξαιρετικά μειωμένες, καθώς τα long-haul ταξίδια δεν είχαν ζήτηση. Συνεπώς, το άνοιγμα νέων αγορών πρέπει να είναι σταθερή προτεραιότητά μας, λαμβάνοντας υπόψη τον πραγματικό ανταγωνισμό με την επιστροφή στην τουριστική κανονικότητα. Πρόσφατα, σε τοποθέτησή σας μάλιστα ενώπιον και του υπουργού Τουρισμού Βασίλη Κικίλια, τονίσατε πως η επανεκκίνηση του τουρισμού στη χώρα μας δεν σημαίνει αυτόματα και ανάκαμψη. Εξηγήστε μας αυτή την πρόταση. Πράγματι σε κάποιους προορισμούς είδαμε εντυπωσιακή αύξηση και των αφίξεων και των εσόδων. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ισχύει οριζόντια και για όλους. Ένας καλός Αύγουστος δεν λύνει όλα τα σοβαρά προβλήματα του κλάδου και της ελληνικής φιλοξενίας γενικότερα.
Για παράδειγμα, το γεγονός πως το 85% της τουριστικής κίνησης αφορά μόνον 5 από τις 13 περιφέρειες της χώρας είναι μια δομική ανισορροπία που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Όπως επίσης είναι ένδειξη ανισορροπίας το 75% των τουριστικών εσόδων να αφορά κατά μέγιστο μόνο τις 100 από τις 365 μέρες του χρόνου. Αυτά τα προβλήματα δεν επιλύθηκαν στη φετινή σαιζόν και εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση – μαζί με το γεγονός βέβαια πως η τουριστική επανεκκίνηση δεν έχει όμοια δυναμική για όλες τις θεματικές του τουρισμού. Τα ταξίδια διακοπών έκαναν την έκπληξη, δεν συμβαίνει το ίδιο όμως ακόμη με τα εταιρικά ταξίδια ή τα συνέδρια, τις εκθέσεις και τους ορεινούς προορισμούς. Ανάκαμψη σημαίνει να ανέβουμε όλοι στο «τρένο» της επόμενης μέρας, χωρίς να μένει κανένας πίσω. Σίγουρα λοιπόν έχουμε δρόμο μπροστά μας ακόμη.
Ποιοι είναι οι βασικότεροι κίνδυνοι για την τουριστική βιομηχανία της χώρας στις παρούσες συνθήκες; Τι μπορεί και πρέπει να κάνει το κράτος; Σε ποιους από αυτούς ανταποκρίνεται επαρκώς και σε ποιους θα πρέπει να βελτιώσει τη στρατηγική της και την εφαρμογή της;
Ο βασικότερος κίνδυνος είναι να αφήσουμε τη φιλοξενία να εξελίσσεται χωρίς στρατηγικό πλάνο. Αυτή η ανάγκη που είχε έχει γίνει αντιληπτή απ’ όλα τα εμπλεκόμενα μέρη πολύ πριν το ξέσπασμα της πανδημίας, έχει προσλάβει πλέον κατεπείγοντα χαρακτήρα. Πρέπει να ορίσουμε αυτό που θέλουμε να πετύχουμε και τους κανόνες του παιχνιδιού για το πού και πώς θέλουμε να φτάσουμε, χωρίς να μας παρασύρουν κάθε φορά οι συγκυριακές διακυμάνσεις της ζήτησης. Πρέπει εμείς να είμαστε οι leaders και όχι οι followers των εξελίξεων. Για να συμβεί αυτό, χρειάζεται συγκροτημένο σχέδιο για κάθε προορισμό, για τις υποδομές του, για την ποιότητα των υπηρεσιών φιλοξενίας, αλλά και την ποιότητα σε κάθε έκφανση της καθημερινότητας. Στο ΞΕΕ αισθανόμαστε δικαιωμένοι για τις πρωτοβουλίες που σχεδιάσαμε και ήδη υλοποιούμε, καθώς είναι πιο επίκαιρες από ποτέ. Είτε πρόκειται για τον CapsuleT, για τη δημιουργία ενός start-up οικοσυστήματος στον τουρισμό με στόχο την τεχνολογική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού κλάδου, είτε πρόκειται για το «Ελληνικό Πρωινό» και τη διασύνδεση με τον πρωτογενή τομέα και την ποιοτική παραγωγή της χώρας, είτε για τα boutique hotels, τα οποία γίνονται σημαντική δύναμη για τον ελληνικό τουρισμό και τη στροφή προς την ποιότητα.
Εδώ και δύο χρόνια δεν καταβάλλονται από τους operators προκαταβολές, ανατρέποντας ένα χρηματοδοτικό σύστημα δεκαετιών.
Έχετε αναφερθεί στην ανάγκη ύπαρξης ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού για την ελληνική φιλοξενία στις κατευθύνσεις της βιωσιμότητας. Σε τι επίπεδο θεωρείτε ότι βρισκόμαστε σήμερα σε σύγκριση με άλλες ανταγωνίστριες χώρες; Τι πρέπει να κάνουν οι επιχειρηματίες και τι το κράτος;
Το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο έκανε τέσσερις σημαντικές μελέτες που καταγράφουν με επιστημονική ακρίβεια το πού βρισκόμαστε σήμερα στον ξενοδοχειακό κλάδο σε ό,τι αφορά ζητήματα εκπαίδευσης, ενέργειας, τεχνολογίας και προσβασιμότητας. Είναι τέσσερις κρίσιμοι πυλώνες για το μέλλον της ελληνικής φιλοξενίας και, για να βάλουμε τους ορθούς στόχους, πρέπει να γνωρίζουμε από πού ξεκινάμε. Αυτό κάναμε: καταγράψαμε την πραγματικότητα, προωθήσαμε τις μελέτες αυτές στα αρμόδια υπουργεία και με συνεχή συνεργασία επιδιώκουμε να κινηθούμε με αποφασιστικότητα μπροστά. Αξιοποιήθηκε το θετικό momentum με τους πολύτιμους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης για τη χώρα και τη δεδομένη πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επενδύσει στην ευρωπαϊκή φιλοξενία, αναγνωρίζοντας τη σημασία της για το σύνολο της ευρωπαϊκής οικονομίας. Μπορούμε μεθοδικά, οργανωμένα, με νέα χρηματοδοτικά εργαλεία και δράσεις να βάλουμε υψηλούς στόχους σε αυτές τις κατευθύνσεις και να τους πετύχουμε. Έχουμε τη δυνατότητα και την τεχνογνωσία να το κάνουμε και ο σωστός χρόνος είναι τώρα, χωρίς να χαθεί ούτε μισό λεπτό, ούτε μισό ευρώ. Σίγουρα και άλλες χώρες βρίσκονται σε αντίστοιχη φάση, άλλες λίγο πιο μπροστά, άλλες λίγο πιο πίσω. Σημασία έχει τι θα κάνουμε εμείς και πώς μπορούμε να αναδειχθούμε πρωτοπόροι.
Μάλιστα το ΞΕΕ, σε συνεργασία με το Υπουργείο Τουρισμού, προχώρησε στη σύσταση ενός νέου φορέα με την επωνυμία HOTELS FOR και με αποκλειστικό αντικείμενο την ανάπτυξη πρωτοβουλιών κοινωνικής ευθύνης, στηρίζοντας αυτούς που έχουν ανάγκη και προωθώντας τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης που έχει θέσει ο ΟΗΕ. Μέσα από την πρωτοβουλία μας αυτή κρατάμε την πρωτοπορία του ξενοδοχειακού κλάδου παγκοσμίως, επιβεβαιώνουμε τον ηγετικό ρόλο της χώρας μας στον παγκόσμιο τουρισμό και συμβάλλουμε στην εθνική προσπάθεια για την ενίσχυση της διεθνούς εικόνας της χώρας. Η βιώσιμη φιλοξενία δεν είναι ουτοπία, είναι ο ρεαλιστικός στόχος μιας νέας, αναβαθμισμένης Ελλάδας, που ξέρει, θέλει και μπορεί να επενδύει στο ισχυρό «χαρτί» της.
Τα ξενοδοχεία του ορεινού όγκου έκλεισαν πρώτα και ανοίγουν τελευταία, έχοντας χάσει όλες τις περιόδους αυξημένης ζήτησης. Τα συνεχούς λειτουργίας ξενοδοχεία των πόλεων δίνουν αγώνα επιβίωσης, ενώ τα εταιρικά ταξίδια, τα συνέδρια, οι εκθέσεις, οι μεγάλες διοργανώσεις δεν έχουν ανοίξει ακόμη.
Η επέκταση της τουριστικής περιόδου αποτελεί έναν στόχο του ελληνικού τουρισμού εδώ και πολλά χρόνια, με πολύ μεγάλη και πολυεπίπεδη σημασία. Φέτος φαίνεται ότι υπό τις «ασυνήθιστες» συνθήκες λειτουργίας της παγκόσμιας αγοράς καταφέραμε κάτι που επιδιώκαμε χρόνια. Θεωρείτε συγκυριακό το γεγονός; Θα μπορούσαμε να σταθεροποιήσουμε αυτή τη ζήτηση;
Η επέκταση της τουριστικής σαιζόν αποτελεί ένα ζήτημα που μας απασχολεί πάρα πολλά χρόνια. Πρέπει όμως να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα. Η επέκταση αυτή δεν γίνεται με το πάτημα ενός κουμπιού, ούτε είναι ζήτημα μιας απόφασης. Είναι ένα συνονθύλευμα αποφάσεων και δράσεων σε πολλά επίπεδα, από το κεντρικό κράτος μέχρι τον κάθε τοπικό προορισμό. Δεν φτάνει να πετάξει ένα αεροπλάνο τον Νοέμβρη. Χρειάζονται θεματικός εμπλουτισμός και αναβαθμισμένες υποδομές. Προφανώς μπορούν να έρθουν Σκανδιναβοί γκόλφερ να παίξουν τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο στην Ελλάδα, αλλά θα πρέπει να υπάρχουν γήπεδα γκολφ – τόσο απλά. Και να έχουμε γήπεδα γκολφ ανάλογης ποιότητας αυτών που έχουν αρχίσει να γίνονται τα τελευταία χρόνια. Οι υποδομές διαμορφώνουν και το θεματικό προϊόν, το οποίο μπορεί πραγματικά να δώσει λύσεις για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Υπάρχουν όμως και άλλα ζητήματα που είναι αναγκαίο να απαντηθούν από τις τοπικές κοινωνίες, διότι η εποχικότητα του τουρισμού εξυπηρετεί την εποχικότητα άλλων δραστηριοτήτων, κυρίως της πρωτογενούς παραγωγής. Γι’ αυτό λοιπόν χρειάζεται επεξεργασμένη στρατηγική, με βάση τις ιδιαιτερότητες κάθε τόπου, ώστε με λογική να βρίσκεται η «χρυσή τομή».
Έχετε αναφερθεί στην ανισομερή κατανομή της ανάκαμψης. Παρακαλώ διευκρινίστε ποιοι είναι οι «περισσότερο ωφελημένοι» και ποιοι οι «λιγότερο ωφελημένοι». Πώς εκφράζεται αυτή η ανισομερής κατανομής σε επίπεδο κατηγοριών ξενοδοχείων;
Πρώτα απ’ όλα, να ξεκαθαρίσουμε πως ο κλάδος στο σύνολό του είναι τραυματισμένος από τις μεγάλες απώλειες της διετίας. Επιπλέον, καλείται να λειτουργήσει με χρηματοδοτικό κενό, καθώς εδώ και δύο χρόνια δεν καταβάλλονται από τους operators προκαταβολές, ανατρέποντας ένα χρηματοδοτικό σύστημα δεκαετιών. Βεβαίως, τα εποχικά ξενοδοχεία είχαν την ευκαιρία να ανοίξουν έστω και για περιορισμένο διάστημα. Υπάρχουν όμως και κατηγορίες που βρίσκονται σε δυσκολότερες συνθήκες: τα ξενοδοχεία του ορεινού όγκου, για παράδειγμα, που έκλεισαν πρώτα και ανοίγουν τελευταία, έχοντας χάσει μέχρι σήμερα όλες τις περιόδους αυξημένης ζήτησης. Όπως και τα συνεχούς λειτουργίας ξενοδοχεία των πόλεων, που δίνουν αγώνα επιβίωσης, καθώς η επανεκκίνηση δεν έχει την ίδια οριζόντια δυναμική, όπως σας είπα. Τέλος, δεν πρέπει να παραλειφθεί ότι τα εταιρικά ταξίδια, τα συνέδρια, οι εκθέσεις, οι μεγάλες διοργανώσεις δεν έχουν ανοίξει ακόμη με τρόπο συγκρίσιμο με την προ πανδημίας περίοδο. Οι θετικές εκπλήξεις τελείωσαν με το καλοκαίρι, οπότε για αυτές τις κατηγορίες ακολουθεί ένας ακόμη δύσκολος χειμώνας, όπου τα ξενοδοχεία καλούνται να λειτουργήσουν και με πολύ αυξημένα έξοδα λόγω της ανατίμησης της ενέργειας και άλλων προϊόντων.
Πιστεύετε ότι, παρά την ανάκαμψη που δείχνει να παρουσιάζει ο τουρισμός στη χώρα μας, θα πρέπει να συνεχιστεί η στήριξη των τουριστικών επιχειρήσεων; Αν ναι, γιατί; Τι είδους στήριξη χρειάζεται να δοθεί στις τουριστικές επιχειρήσεις; Με τι κριτήρια θα πρέπει αυτή να κατανεμηθεί;
Η κρατική στήριξη στον κλάδο ήταν εξαρχής ουσιαστική και έδωσε την ευκαιρία στη φιλοξενία να δείξει τις δυνατότητές της, αποφεύγοντας τα χειρότερα σενάρια, όπου θα συζητούσαμε σήμερα πάνω από ένα τοπίο καταστροφής. Καταφέραμε την επιβίωση των επιχειρήσεων και τώρα πρέπει να υπάρξει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον για την ανάκαμψή τους. Όλοι οι παγκόσμιοι οργανισμοί εκτιμούν ότι θα φτάσουμε στο 2024 για να ξαναβρεθούμε σε μεγέθη συγκρίσιμα με αυτά του 2019. Άρα η ανάκαμψη δεν είναι αγώνας ταχύτητας, είναι μαραθώνιος –και μάλιστα μαραθώνιος μετ’ εμποδίων– όσο ακόμη δεν έχει κλείσει οριστικά το ζήτημα της πανδημίας. Θα χρειαστεί λοιπόν η στήριξη αλλά ασφαλώς σε χαμηλότερα επίπεδα από αυτά της διετίας. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν ανοιχτές πληγές και εκεί πρέπει να είναι στοχευμένη η βοήθεια. Σε αυτή συμπεριλαμβάνω και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας αλλά και μέτρα για την προστασία από την αύξηση του κόστους της ενέργειας, μέσα σε έναν έτσι και αλλιώς δύσκολο χειμώνα. Όσον αφορά τα κριτήρια, έχουμε πλέον όλα τα εργαλεία για την καταγραφή και την παρακολούθηση της εξέλιξης του τζίρου μιας επιχείρησης, διασφαλίζοντας την αντικειμενικότητα και τη διαφάνεια.
