Digital Nomads. Όπως και να τους ονομάσει κανείς, είναι μια από τις νέες ανερχόμενες παγκόσμιες τάσεις. Μια ιδιαίτερη ομάδα, για την προσέλκυση της οποίας έχουμε πρόσφατα νομοθετήσει ακόμα και ειδικό φορολογικό καθεστώς. Πρόκειται για όσους αξιοποιούν τη δυνατότητα που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία για απομακρυσμένη εργασία, ώστε να επιλέγουν ελεύθερα, χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς, τον τόπο διαμονής τους.
Ψηφιακοί νομάδες (Digital Nomads), εργαζόμενοι από απόσταση (Remote Workers), τεχνοτσιγγάνοι (Technogypsie)
Η γνωστή εικόνα του νέου ή της νεαρής με ένα λάπτοπ στα πόδια σε μία παραλία ή στην κορυφή ενός βουνού είναι το trade mark του συγκεκριμένου lifestyle. «Η απόσταση είναι μια ψευδαίσθηση. Είμαστε τυχεροί που ζούμε σε μια εποχή όπου τα αεροπλάνα και οι τεχνολογίες επικοινωνίας έχουν κάνει τον κόσμο μικρότερο από ποτέ. Οι νέες ευκαιρίες αφθονούν. Βρισκόμαστε στο χείλος μιας επανάστασης που αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ζούμε, εργαζόμαστε και παίζουμε. Και τα καλά νέα είναι ότι μπορείτε και εσείς να συμμετέχετε σε αυτό!» υποστηρίζουν οι συγγραφείς του βιβλίου «Digital Nomads: How To Live, Work and Play Around The World», Esther Jacobs και André Gussekloo. Το βιβλίο αποτελεί έναν πρακτικό οδηγό για όσους επιθυμούν να οργανώσουν τη ζωή τους με αυτό τον τρόπο. Όσο για την πενηντάρα, ολλανδικής καταγωγής, Esther Jacobs έχει ταξιδέψει μέχρι σήμερα σε περισσότερες από 100 χώρες, όπου δεν έμεινε ποτέ πάνω από 6 εβδομάδες, ενώ ως βάση της θεωρεί 3 προορισμούς: το Άμστερνταμ, την Ισπανία και την Καραϊβική.
Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά μεταξύ μισθού και κόστους ζωής, τόσο υψηλότερη θεωρείται και η ποιότητά της, και ως εκ τούτου τόσο καλύτερη είναι η διαβίωση.
Πόσοι είναι οι ψηφιακοί νομάδες;
Είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να προσδιοριστεί ο ακριβής αριθμός τους. Κάποιες έρευνες τους υπολογίζουν περίπου στα 5 εκατομμύρια. Κάποιοι τους διαχωρίζουν από τους εργαζόμενους από απόσταση (Remote Workers) που έχουν επιλέξει προσωρινά έναν τόπο διαμονής, αλλά δεν εντάσσονται από πλευράς φιλοσοφίας στους νομάδες και κάποια στιγμή –συνήθως σχετικά συντομότερα– επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Ένα άλλο ενδιαφέρον νούμερο, που δεν σχετίζεται άμεσα με τους ψηφιακούς νομάδες αλλά μπορεί να δώσει μια εικόνα της μελλοντικής δυναμικής της κοινότητας, είναι αυτό που αφορά τους freelancers και ακούει στο διόλου ευκαταφρόνητο 35% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Όσο για τις προοπτικές ανάπτυξης της τάσης αυτής, τα επόμενα χρόνια οι συγγραφείς του προαναφερόμενου βιβλίου μιλούν για το εντυπωσιακό νούμερο του 1 δισεκατομμυρίου ατόμων, μέχρι το 2035!
Οι digital nomads δεν είναι μόδα που δημιουργήθηκε με την πανδημία και θα περάσει. Προϋπήρχαν και, από ό,τι φαίνεται, θα συνεχίσουν να υπάρχουν και να αυξάνονται. Η ανάγκη για εξ αποστάσεως εργασία, η οποία μάλλον ήρθε για να μείνει, εκτιμάται ότι θα αυξήσει αυτό το ρεύμα. Σύμφωνα με την PwC, το 80% των επιχειρήσεων παγκοσμίως που συμμετείχαν σε σχετική έρευνα δήλωσαν ότι η υιοθέτηση της εξ αποστάσεως εργασίας είναι η νέα κανονικότητα.
Ποιοι είναι οι ψηφιακοί νομάδες;
Ψηφιακοί νομάδες θεωρούνται όσοι μπορούν να εργάζονται απομακρυσμένα, από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Μπορεί να είναι υπάλληλοι κάποιας εταιρείας ή αυτοαπασχολούμενοι. Βάσει στοιχείων που αναφέρει το Παρατηρητήριο Ψηφιακών Νομάδων, οι εν λόγω ανήκουν κατά βάση στην ηλικιακή κατηγορία των millenials και GenZ. Ένα άλλο χαρακτηριστικό τους αποτελεί η μετακίνηση από μέρος σε μέρος, από επιλογή ή αγάπη για αυτό το στυλ ζωής και όχι λόγω βιοτικών αναγκών. Το «lifestyle mobilities» είναι ο σχετικός όρος που αποδίδει αυτό το χαρακτηριστικό. Η φύση της δουλειάς τους, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο την έχουν οργανώσει, τους επιτρέπει να εργάζονται από οπουδήποτε και αν βρίσκονται. Οι ψηφιακοί νομάδες δεν είναι ακριβώς τουρίστες, αλλά μάλλον ταξιδιώτες, αναζητητές νέων εμπειριών μέσω των ταξιδιών, της γνωριμίας με νέα μέρη και νέους ανθρώπους. Στον πυρήνα της φιλοσοφίας τους είναι η επανεξέταση των βασικών αρχών του δυτικού τρόπου ζωής, όπου η σταθερότητα προέχει. Αγαπούν τη ζωή και την κίνηση και θέλουν να πετύχουν στην καθημερινότητά τους την ισορροπία μεταξύ του χρόνου εργασίας και του προσωπικού χρόνου, το λεγόμενο «work-life balance». Οι περισσότεροι απασχολούνται σε «δημιουργικά» επαγγέλματα ή επαγγέλματα που έχουν σχέση με την πληροφορική και το μάρκετινγκ.
Ενδεικτικές επαγγελματικές δραστηριότητες των ψηφιακών νομάδων:
• Copywriting,
• Εικονική βοήθεια (Virtual Assistance),
• Μεταφράσεις,
• Διαφήμιση μηχανών αναζήτησης (SEA),
• Βελτιστοποίηση μηχανών αναζήτησης (SEO),
• Κοινωνικό μάρκετινγκ μέσων μαζικής ενημέρωσης,
• Web Design,
• Γραφιστική (Graphic Design),
• Προγραμματισμός,
• Αθλητικό στοίχημα,
• Εμπορική διαιτησία,
• Ηλεκτρονικό εμπόριο,
• Επιχειρηματικότητα στο διαδίκτυο,
• Συγγραφείς.
Τι ζητούν οι ψηφιακοί νομάδες;
Το Παρατηρητήριο Ψηφιακών Νομάδων είναι ένας φορέας, πρόσφατα δημιουργημένος στην Ελλάδα, που στόχος του είναι να αποτελέσει γέφυρα των ψηφιακών νομάδων, των φορέων διοίκησης και των επιχειρήσεων.
Πιο συγκεκριμένα προσδιορίζει τους στόχους του ως έξης:
• προώθηση του τρόπου ζωής των ψηφιακών νομάδων (digital nomads) ως καινοτόμο και βιώσιμο, ανταποκρινόμενο στις ανάγκες τις σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας,
• προώθηση πολιτικών (policies) που να ανταποκρίνονται και να εξυπηρετούν τις ανάγκες των ψηφιακών νομάδων,
• μελέτη και ανάδειξη των αναγκών των ψηφιακών νομάδων,
• μελέτη και ανάδειξη του οικονομικού και κοινωνικού οφέλους που προκύπτει από τη φιλοξενία ψηφιακών νομάδων σε μια πόλη ή χώρα.
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, ο φορέας έχει βρει επτά βασικές παραμέτρους που πρέπει να ληφθούν υπόψη για την αξιολόγηση της καταλληλότητας ενός προορισμού με στόχο την προσέλκυση ψηφιακών νομάδων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν αρκετές ποσοτικές έρευνες, ενώ σε σχέση με τη δημιουργία του μοντέλου έχουν ληφθεί υπόψη δεδομένα από έρευνες που έχουν διεξαχθεί μέχρι τώρα, δεδομένα από βιβλιογραφική έρευνα, καθώς και ποιοτική έρευνα που πραγματοποιείται από ιστότοπους και ομάδες οι οποίες απευθύνονται σε ψηφιακούς νομάδες. Για αυτό, το μοντέλο παραμένει σε εξέλιξη.
Το μοντέλο αξιολόγησης της καταλληλότητας ενός προορισμού για την προσέλκυση ψηφιακών νομάδων χωρίζεται σε 7 επίπεδα, κατά σειρά ιεράρχησης. Κάθε προορισμός καλείται να τα αξιολογήσει και στη συνέχεια να σχεδιάσει τη στρατηγική του.
Τα 7 αυτά επίπεδα είναι τα εξής:
• συνολικό κόστος ζωής,
• κοινότητα ψηφιακών νομάδων,
• εναλλακτικοί χώροι εργασίας,
• διασύνδεση,
• περιβάλλον,
• δραστηριότητες,
• ασφάλεια και ελευθερία.
Το κόστος ζωής καθορίζεται από το κόστος κάλυψης βασικών εξόδων μετά τη φορολογία και αφορά:
• τη στέγαση,
• την τροφή,
• τη μετακίνηση και τη διασύνδεση,
• τη θέρμανση,
• τη φροντίδα υγείας.
Το κόστος ζωής χρησιμοποιείται συχνά για να συγκρίνει το πόσο ακριβό είναι να ζεις σε μια πόλη σε σχέση με μια άλλη. Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά μεταξύ μισθού και κόστους ζωής, τόσο υψηλότερη θεωρείται και η ποιότητά της, και ως εκ τούτου τόσο καλύτερη είναι η διαβίωση.
Τουριστικές Υποδομές – Αξιοθέατα: Οι ψηφιακοί νομάδες δεν είναι οι «κλασικοί» τουρίστες. Ωστόσο, ενδιαφέρονται και αξιοποιούν τις τουριστικές υποδομές, όπως αξιοθέατα, πολιτιστική ζωή και άλλες δραστηριότητες εντός και εκτός του οικισμού.
Η ύπαρξη κοινότητας: Για να γίνει κατανοητή αυτή η παράμετρος, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας μια σειρά από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ψηφιακών νομάδων. Το μεγάλο σχετικά διάστημα που καλούνται να μείνουν σε έναν «άγνωστο» τόπο, χωρίς φιλικούς και οικογενειακούς δεσμούς, αυξάνει την ανάγκη ένταξης σε μια ομάδα ανθρώπων με αντίστοιχο τρόπο ζωής.
Co-working spaces: Το ενδιαφέρον για εναλλακτικούς χώρους εργασίας, όπως τα co-working spaces –όπου μπορούν οι ψηφιακοί νομάδες να εργαστούν με τον υπολογιστή τους αλλά και να συναναστραφούν με άλλους–, δεν υποκαθιστά την ανάγκη ύπαρξης κατάλληλης υποδομής και στο κατάλυμά τους, από όπου θα μπορούν να εργάζονται.
Από πλευράς μάρκετινγκ –και όχι μόνο– θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι υπάρχουν διαφορετικές κατηγορίες ψηφιακών νομάδων (τμημάτων της αγοράς) με διαφοροποιημένες ανάγκες, προτεραιότητες και χαρακτηριστικά. Η σημασία των στοιχείων που αναφέρονται έχει ξεχωριστό βάρος για καθεμία από αυτές. Όσα αναφέρονται σε αυτό το άρθρο ισχύουν γενικά. Η κάθε περιοχή ή επιχείρηση θα πρέπει να λάβει υπόψη ότι μπορεί να υπάρξουν σημαντικές παραλλαγές όταν στοχεύει σε μία (περισσότερο ή λιγότερο) συγκεκριμένη κατηγορία ψηφιακών νομάδων.
Οι digital nomads δεν είναι μόδα που δημιουργήθηκε με την πανδημία και θα περάσει.
Γιατί μας ενδιαφέρουν οι ψηφιακοί νομάδες;
Η ιδιόμορφη αυτή κατηγορία μετακινούμενου πληθυσμού μπορεί να είναι δύσκολο (τουλάχιστον ακόμα) να κατηγοριοποιηθεί και να μετρηθεί με ακρίβεια, αλλά έχει κάποια πολύ ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά και τέτοιο μέγεθος που έχει απασχολήσει σοβαρά τοπικούς φορείς και κρατικές πολιτικές με στόχο την προσέλκυσή τους. Όποιες χώρες ή περιοχές καταφέρνουν να κεντρίσουν το ενδιαφέρον τους δημιουργούν ευκαιρίες σε αγορές όπως το real estate, τις τουριστικές επιχειρήσεις και τις τοπικές οικονομίες. Προορισμοί σε όλο τον κόσμο, αλλά και στην Ελλάδα, προχωρούν σε σχετικές κινήσεις για την προσέλκυσή τους.
Ανάμεσα στα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει μια περιοχή από τους ψηφιακούς νομάδες είναι τα ακόλουθα:
• Μένουν σχεδόν όλο τον χρόνο στον προορισμό –και εκτός τουριστικής σαιζόν– και καταναλώνουν ανάλογα.
• Μπορούν να τους δελεάσουν περιοχές ανεξαρτήτως του αν είναι τουριστικοί προορισμοί, αν και αυτό λογίζεται ως πλεονέκτημα.
• Λειτουργούν ως έμμεσοι διαφημιστές του προορισμού και της χώρας σε συγγενείς και φίλους.
Η τάση αυτή έχει έρθει και στην Ελλάδα. Ενεργές κοινότητες, αλλά με μικρό αριθμό μελών, υπάρχουν όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και στη Ρόδο, στην Κρήτη, στη Λέσβο, στα Τρίκαλα κ.ά. Κάποιοι προορισμοί μάλιστα έχουν εντάξει στη στρατηγική τους την προσέλκυση των digital nomads. Η κυβέρνηση από την πλευρά της έχει θεσπίσει κίνητρα για αυτούς. Ψήφισε νόμο με τον οποίο δίνεται έκπτωση 50% στον φόρο εισοδήματος για τους ψηφιακούς νομάδες που θα εγκατασταθούν στη χώρα μέσα στο έτος. Η φοροαπαλλαγή θα έχει διάρκεια επτά ετών και έχει μια σειρά από απαραίτητες προϋποθέσεις.
