Αγροτουρισμός. Η διεθνής τουριστική ζήτηση «πιέζει» να δημιουργήσουμε αγροτουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες. Ήδη γίνονται κινήσεις σε νομοθετικό επίπεδο και επιδοτήσεις προορίζονται για την ανάπτυξή τους. Πόσο σωστά, δίκαια, αποτελεσματικά και ηθικά γίνονται αυτές οι κινήσεις;
Τουριστικό προϊόν με αγροτικό άρωμα ή το αντίθετο;
H προσπάθεια προσδιορισμού του όρου αγροτουρισμός κρύβει μια σειρά από προβληματισμούς σχετικά με την ανάπτυξή του. Θα προσπαθήσουμε να ξετυλίξουμε εκτός από τις προοπτικές του, προβλήματα και προβληματισμούς από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Για παράδειγμα, ποιος θα πρέπει να δικαιούται να αναπτύσσει τέτοια προϊόντα και να εισπράττει φυσικά και τις αντίστοιχες επιδοτήσεις; Οι αγρότες που θα διευρύνουν τις δραστηριότητές τους συμπληρωματικά προς τον τουρισμό και τη φιλοξενία ή οι επιχειρηματίες του τουρισμού που θα «ντύσουν» τις τουριστικές επιχειρήσεις τους με αγροτικό «ένδυμα»; Έχουν εμπειρία και επαγγελματισμό οι αγρότες ώστε να διαχειριστούν ένα τουριστικό προϊόν / υπηρεσία; Έχουν διάθεση και γνώση να το κάνουν; Τα προγράμματα που δημιουργήθηκαν είχαν εκείνους στο μυαλό τους, αλλά μπορούν οι ίδιοι να τα απορροφήσουν; Από την άλλη, όταν άνθρωποι που δεν είναι αγρότες προσφέρουν αγροτοτουριστικές υπηρεσίες, πόσο αυθεντικές μπορεί να είναι; Μήπως προσφέρουν στους τουρίστες μια ψευτοαγροτική δραστηριότητα που απέχει από την αυθεντική εμπειρία που αναζητούν; Και αν οι αγρότες μας δεν είναι έτοιμοι να αναλάβουν αυτή την ευθύνη / ευκαιρία να δημιουργήσουν αγροτοτουριστικά προϊόντα και υπηρεσίες και οι τουριστικοί «δήθεν» αγρότες δεν δικαιούνται ηθικά και δεν μπορούν να προσφέρουν αυθεντικές αγροτοτουριστικές εμπειρίες, τότε ποιος θα στηρίξει την πιεστική διεθνή τουριστική ζήτηση για εμπλουτισμό του ελληνικού τουρισμού με τέτοιες δράσεις και υποδομές; Δεν είναι μόνο το ζεστό χρήμα επιδοτήσεων και τουριστικής ζήτησης που περιμένει να το πάρει κάποιος που θα εκμεταλλευτεί ή θα αξιοποιήσει την ευκαιρία, αλλά και η ανάγκη εκσυγχρονισμού και προσαρμογής του ελληνικού τουριστικού προϊόντος στις νέες διεθνείς τάσεις που πιέζει να προχωρήσουν τα πράγματα γρήγορα. Και αυτό θα πρέπει να το αναγνωρίσουμε αναζητώντας τις καλύτερες λύσεις μέσα από διάλογο και συνεργασία και με τα δύο μέρη: την αγροτική και την τουριστική ανάπτυξη.
Σημείο αναφοράς των διακοπών σε ένα αγρόκτημα / ξενώνα είναι η άμεση επαφή του επισκέπτη με την αγροτική ζωή.
Τι είναι αγροτουρισμός;
Ο ορισμός της wikipedia είναι ενδεικτικός για την επικρατούσα άποψη και ταυτόχρονα θίγει μερικά από τα βασικά προβλήματα και τις ιδιαιτερότητές του στην Ελλάδα.
Ας δούμε τι αναφέρει:
«Ο αγροτουρισμός είναι μορφή ήπιου τουρισμού κατά την οποία οι επισκέπτες μένουν σε αγρόκτημα και συμμετέχουν σε αγροτικές εργασίες. Σημείο αναφοράς των διακοπών σε ένα αγρόκτημα / ξενώνα είναι η άμεση επαφή του επισκέπτη με την αγροτική ζωή, τις καλλιέργειες, τη φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα, κάτι το ιδιαίτερο για το μεγαλύτερο ποσοστό των σύγχρονων Ευρωπαίων πολιτών, κατοίκων αστικής περιοχής. Πέρα από την υποδοχή και τη φιλοξενία του επισκέπτη σε ένα περιβάλλον λιτό με τοπικό χαρακτήρα και όλες τις απαραίτητες ανέσεις, προβλέπεται και η ενεργή συμμετοχή του τουρίστα σε ένα σύνολο δραστηριοτήτων. Ενδεικτικές δραστηριότητες είναι:
• αγροτικές δραστηριότητες (συμμετοχή στις εργασίες)
• παρατήρηση οικοσυστήματος (πουλιών, πανίδας, χλωρίδας, επισκέψεις υγροβιότοπων κ.λπ.)
• αθλήματα περιπέτειας (π.χ. ράφτινγκ, πεζοπορία κ.λπ.)
• πολιτιστικές περιηγήσεις (π.χ. επισκέψεις σε μοναστήρια, εκκλησίες, λαογραφία μουσεία, παραδοσιακούς οικισμούς, αρχαιολογικούς χώρους κ.λπ.)
• διάφορα μαθήματα (π.χ. μαθήματα αργαλειού, ελληνικών χορών, γαστρονομίας – ελληνικής κουζίνας, γευσιγνωσίας, οινοποιίας, τοπικών προϊόντων κ.λπ.)
Η βασική ιδιαιτερότητα αυτής της μορφής τουρισμού στις ανεπτυγμένες αγροτουριστικά χώρες (Ισπανία, Γερμανία, Γαλλία) είναι πως βασίζεται σε διαμονή σε φάρμες στην ύπαιθρο, κάτι το οποίο δεν υπάρχει στον αντίστοιχο βαθμό στην Ελλάδα, αν και διαθέτει μεγάλο κεφάλαιο προς αξιοποίηση (λαϊκός και πολιτιστικός πλούτος, γεωφυσικά στοιχεία κ.τ.λ.). Με τις κατάλληλες προσαρμογές στα δεδομένα του ελληνικού τοπίου, ο Ελληνικός Αγροτουρισμός μπορεί να βρεθεί σε ανταγωνιστική θέση, συμβάλλοντας έτσι στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ παράλληλα ενισχύει το εισόδημα των κατοίκων στις περιοχές-προορισμούς. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις του θέματος είναι εμφανείς και μέσα από τις αντίστοιχες αναφορές του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και του Υπουργείου Τουρισμού.
Ο αγροτουρισμός για το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
Το τι σημαίνει αγροτουρισμός για το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης μπορεί να αντιληφθεί κανείς από την επίσημη θέση του, όπως αυτή εκφράζεται και μέσα από το site του με βάση αυτές τις αναφορές:
Αγροτουρισμός είναι ειδική μορφή Τουρισμού Υπαίθρου, η οποία συνίσταται στο σύνολο των δραστηριοτήτων που συνδέονται με την αγροτική παραγωγή και το πολιτιστικό περιβάλλον των αγροτικών περιοχών, τις αγροτικές ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα, την παραδοσιακή κουζίνα και τοπική γαστρονομία, καθώς και την παροχή υπηρεσιών φιλοξενίας και εστίασης, σε χώρους ενοποιημένους ή μη, με αγροτικές εγκαταστάσεις. Κατά την 5η Προγραμματική Περίοδο το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, στο πλαίσιο εφαρμογής του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας 2014-2020 (ΠΑΑ), υλοποιεί παρεμβάσεις ανάπτυξης της υπαίθρου μέσω και της ενίσχυσης του αγροτικού τουρισμού και αλλά και γενικότερα του τουρισμού, βάσει του Μέτρου 19 «CLLD/LEADER» και ειδικότερα του υπο-μέτρου 19.2 «Στήριξη για την υλοποίηση πράξεων στο πλαίσιο της στρατηγικής τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία τοπικών κοινοτήτων».
Ο Αγροτουρισμός επιδιώκει τη δημιουργία θετικών κοινωνικών, πολιτιστικών και περιβαλλοντικών συνθηκών και ανταποκρίνεται στην ανάγκη των αγροτών να αποκτήσουν συμπληρωματικό εισόδημα, απασχολούμενοι με τον τομέα των υπηρεσιών, καθώς και στην ανάγκη των κατοίκων των αστικών κέντρων να επιστρέψουν στη φύση.
Ο Αγροτουρισμός αναπτύσσει την τοπική κοινωνία, συμβάλλει στη συνέχεια της παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων, διατηρεί τέχνες που διαφορετικά θα είχαν εξαφανιστεί, συμβάλλει στην αναβίωση εθίμων και παραδοσιακών εκδηλώσεων, στη διατήρηση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, αποτελεί ένα μέσο επικοινωνίας των απομονωμένων περιοχών με τα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά και προσφέρει νέες προοπτικές ζωής στους νέους των περιοχών αυτών. Μέσω του Αγροτουρισμού προβάλλεται η πολιτιστική κληρονομιά, η μοναδικότητα της κάθε περιοχής.
Ο Αγροτουρισμός προσφέρει στον επισκέπτη την ευκαιρία να γνωρίσει τις αγροτικές περιοχές, τις αγροτικές ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα, την παραδοσιακή κουζίνα και την καθημερινή ζωή των κατοίκων, την πολιτιστική κληρονομιά κάθε περιοχής, με σεβασμό στο περιβάλλον και την παράδοση. Δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να έρθει σε επαφή με τη φύση και με τις δραστηριότητες στην ύπαιθρο, στις οποίες μπορεί να συμμετέχει.
Γενικότερα ο Αγροτουρισμός συμβάλλει στη(ν):
• συμπλήρωση και βελτίωση του αγροτικού εισοδήματος
• βελτίωση της ποιότητας ζωής και εργασίας του αγροτικού πληθυσμού
• συγκράτηση του αγροτικού πληθυσμού στον τόπο διαμονής του
• βελτίωση και διάθεση των τοπικών αγροτικών και βιοτεχνικών προϊόντων
• προστασία του περιβάλλοντος
• διατήρηση, προβολή κι αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς
• βελτίωση της ελκυστικότητας των αγροτικών περιοχών
• ενίσχυση της επιχειρηματικότητας
