Το ΙΝΣΕΤΕ, πέρα από τη συστηματική παρακολούθηση των αμιγώς τουριστικών μεγεθών, αποτυπώνει περιοδικά τις γενικότερες οικονομικές εξελίξεις, αλλά και τη σημαντική συμβολή του ελληνικού τουρισμού στην οικονομία και την απασχόληση.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Ινστιτούτο πρόσφατα δημοσιοποίησε τις εξής δύο μελέτες:
«Η συμβολή του τουρισμού στην ελληνική οικονομία το 2022-1η έκδοση» που αναλύει την συμβολή του τουρισμού στην ελληνική οικονομία για το έτος 2022, σε σχέση με το 2021 και το 2019. Στη μελέτη, αναλύονται τα μεγέθη για τον εισερχόμενο και τον εγχώριο τουρισμό, τις επενδύσεις καθώς και τις έμμεσες και προκαλούμενες επιδράσεις της τουριστικής δραστηριότητας στην οικονομία.
«Η απασχόληση στα Καταλύματα και την Εστίαση και τους Λοιπούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, 2013-2022», η οποία αποτυπώνει την εξέλιξη της απασχόλησης για το εν λόγω περίοδο και περιλαμβάνει αναλύσεις ανά τύπο απασχόλησης, ηλικία και φύλο.
Η συμβολή του τουρισμού στην ελληνική οικονομία το 2022
Τα κύρια της μελέτης έχουν ως εξής:
Η άμεση οικονομική συνεισφορά του τουρισμού το 2022 αντιστοιχεί στο 11,5% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ αν συνυπολογιστεί και η έμμεση συνεισφορά του, αντιστοιχεί μεταξύ 25,3% έως 30,5%.
Από κάθε € 1,0 τουριστικής δραστηριότητας δημιουργείται επιπλέον € 1,2 έως 1,65 πρόσθετης οικονομικής δραστηριότητας. Συνεπώς, για κάθε € 1,0 τουριστικού εσόδου, το ΑΕΠ της χώρας αυξάνεται κατά € 2,2 έως € 2,65 και ως εκ τούτου ο τουρισμός προκαλεί σημαντική σημαντική διάχυση ωφελειών στην οικονομία.
Ο εισερχόμενος τουρισμός ανέκαμψε σχεδόν πλήρως στα προ πανδημίας επίπεδα: οι εισπράξεις από τον εισερχόμενο τουρισμό ήταν κατά μόλις -1,2% λιγότερες σε σχέση με το 2019 (€ 17,5 δισ. το 2022 έναντι € 17,7 δισ. το 2019).
Από την άλλη πλευρά, η συνολική άμεση επίπτωση του τουρισμού στην ελληνική οικονομία (δηλαδή περιλαμβανομένων εσόδων αερομεταφορών, επενδύσεων και εγχώριου τουρισμού) το 2022 κατέγραψε αύξηση κατά +3,5% σε σχέση με το 2019 (€ 23,9 δισ. το 2022 έναντι € 23,1 δισ. το 2019).
Η τουριστική δραστηριότητα παρέμεινε κατά κύριο λόγο εξαγωγική με το 84,2% των εισπράξεων του τουρισμού να προέρχονται από τον εισερχόμενο τουρισμό.
Υπολογίζεται ότι ο τουριστική δραστηριότητα συνέβαλε στην κάλυψη του 45,7% του ελλείμματος του ισοζυγίου αγαθών, με τις ταξιδιωτικές εισπράξεις. Σημειώνεται ότι οι ταξιδιωτικές εισπράξεις ισούνται με το 49,9% των εισπράξεων από τις εξαγωγές όλων των άλλων προϊόντων που εξάγει η χώρα, εξαιρουμένων των εισπράξεων από εξαγωγή πλοίων και καυσίμων.
Αν στις ταξιδιωτικές εισπράξεις συνυπολογισθούν και οι εισπράξεις από αερομεταφορές και θαλάσσιες μεταφορές από τον εισερχόμενο τουρισμό, τότε το σύνολο των ταξιδιωτικών εισπράξεων ισούται με το 56,3% των εισπράξεων από τις εξαγωγές όλων των άλλων προϊόντων πλην πλοίων και καυσίμων.
Η απασχόληση στα Καταλύματα και την Εστίαση και τους Λοιπούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας, 2013-2022
Τα κύρια σημεία της μελέτης έχουν ως εξής:
Η Απασχόληση σε καταλύματα και εστίαση το 2022 ανέρχεται σε 376,7 χιλ. το 2022.
Στην αιχμή της περιόδου το Q3 2022 σημειώνεται οριακή μείωση της απασχόλησης σε σύγκριση με το 2021 (-0,01%, από 445,1 χιλ. το 2021 σε 445,1 χιλ. το 2022) , ενώ αντίθετα οι Λοιποί Κλάδοι σημειώνουν αύξηση (+2,7%, από από 3,7 εκατ. το 2021 σε 3,8 εκατ. το 2022).
Αξίζει να σημειωθεί ότι παρόλο που ο εισερχόμενος τουρισμός το 2022 σε σύγκριση με το 2021 σημείωσε αύξηση, η αύξηση αυτή δεν αποτυπώθηκε και σε αύξηση εργαζομένων, ιδιαίτερα στο Q3 του 2022 όπου οι τουριστικές ροές ήταν υψηλότερες σε σύγκριση με το 2021. Αυτό το φαινόμενο, όπως αναλύεται διεξοδικά και στη μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ «Απασχόληση και ελλείψεις εργατικού δυναμικού στα ελληνικά ξενοδοχεία στην αιχμή της θερινής σεζόν 2022», πιθανώς να έγκειται στην αφενός, εντεινόμενη έλλειψη ανεύρευσης εργατικού δυναμικού από επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό και αφετέρου στη συντηρητική πολιτική που ακολούθησαν οι επιχειρήσεις εν μέσω υγειονομικής και ενεργειακής κρίσης.
Η απασχόληση στα Καταλύματα και την Εστίαση σημειώνει αύξηση την περίοδο 2013-2022, με μέσο ετήσιο ρυθμό +4,2%. Η τάση αυτή ανακόπτεται τα έτη 2020 και 2021, λόγω της πανδημίας και των επιπτώσεων της στην τουριστική βιομηχανία (-15,0% η απασχόληση το 2021 σε σύγκριση με το 2019), για να ανακάμψει το 2022 σχεδόν στα επίπεδα του 2019 (-1,4%, από 381,9 χιλ. το 2019 σε 376,7 χιλ. το 2022).
Συνολικά, η απασχόληση στα Καταλύματα και την Εστίαση αντιπροσωπεύει το 9,9% της πλήρους και το 18,4% της μερικής απασχόλησης στο τρίτο 3μηνο του 2022. Η μερική απασχόληση στην Ελλάδα, τόσο στα Καταλύματα και την Εστίαση (16,0%) όσο και στους Λοιπούς Κλάδους (7,4%) είναι συγκριτικά χαμηλότερη από αυτή που καταγράφεται στην ΕΕ-27 (29,9% και 18,0% αντίστοιχα).
Οι κυριότερες ηλικιακές ομάδες απασχολούμενων στα Καταλύματα και την Εστίαση είναι 45-64 (Q3 2022: 34,8%) και 30-44 ετών (Q3 2022: 34,4%), αντιπροσωπεύοντας το 69,2% των απασχολούμενων.
Από το 2013 έως το 2022 το ποσοστό των απασχολούμενων στις ηλικίες 15-24 (Q3 από 10,6% σε 14,6%) και 45-64 ετών (Q3 από 27,8% σε 34,8%) αυξάνεται, επιβεβαιώνοντας ότι τα Καταλύματα και η Εστίαση προσφέρουν ευκαιρίες απασχόλησης σε ομάδες του πληθυσμού που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
Η πλειονότητα των απασχολούμενων τόσο στα Καταλύματα και την Εστίαση όσο και στους Λοιπούς Κλάδους είναι άνδρες. Παρόλα αυτά το ποσοστό των γυναικών στα Καταλύματα και την Εστίαση (Q3 2022: 48,9%) είναι συγκριτικά υψηλότερο των Λοιπών Κλάδων (Q3 2022: 41,4%) λόγω της αναλογικά υψηλότερης αύξησης που σημειώνεται στα Καταλύματα και την Εστίαση.
Την περίοδο 2013-2018, παρατηρείται τάση αποκλιμάκωσης της ανασφάλιστης εργασίας, με εξαίρεση το 2014, η οποία όμως ανακόπηκε τα έτη 2019 και 2020 για να συνεχιστεί τα έτη 2021 και 2022.
Οι Περιφέρειες της Αττικής (27,4%) και της Κεντρικής Μακεδονίας (15,4%) καταγράφουν τα υψηλότερα μερίδια απασχολούμενων στα Καταλύματα και την Εστίαση για το 2022 και ακολουθούν οι τουριστικές Περιφέρειες της Κρήτης (9,4%) και του Νοτίου Αιγαίου (8,0%).
Οι Περιφέρειες Ιονίων Νήσων (28,8%), Νοτίου Αιγαίου (24,0%), Κρήτης (14,2%), Βορείου Αιγαίου (13,4%), Πελοποννήσου (10,3%) και Ηπείρου (10,1%) εμφάνισαν τα υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης στα Καταλύματα και την Εστίαση ως προς το σύνολο της απασχόλησης της αντίστοιχης Περιφέρειας.
Με βάση τα παραπάνω ευρήματα, η Ελλάδα εμφανίζει υψηλά ποσοστά απασχόλησης στο τουριστικό οικοσύστημα, και αναμένεται περαιτέρω αύξηση των θέσεων απασχόλησης στον τομέα των καταλυμάτων και της εστίασης, καθώς και ευρύτερα των θέσεων υψηλής ειδίκευσης στον τουρισμό μέχρι το 2030.
Το ΙΝΣΕΤΕ λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία του ανθρώπινου δυναμικού ως ισχυρού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και σημείου διαφοροποίησης για τον ελληνικό τουρισμό, σε έναν κόσμο που διαρκώς απαιτεί προσωποποιημένες υπηρεσίες, πρόσφατα δημοσίευσε τη μελέτη «Οι ανάγκες επαγγελματικής κατάρτισης (reskilling/upskilling) του ανθρώπινου δυναμικού στον τουρισμό».
Στη μελέτη αυτή αναγνωρίστηκε μία σειρά Ειδικοτήτων/Επαγγελμάτων που εκτιμάται ότι είναι κατά προτεραιότητα σημαντικές για την ενίσχυση της ποιότητας και της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουρισμού και αντιστοιχήθηκαν με κρίσιμες Γνώσεις & Δεξιότητες για την αναβάθμιση και ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα, ώστε να διαμορφωθούν προτάσεις αναφορικά με το τι θα πρέπει να καλύπτεται από τα προγράμματα κατάρτισης. Επίσης, η μελέτη περιλαμβάνει ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού και κατάρτισης, ανάλυση τάσεων και εξελίξεων, καθώς και βέλτιστες πρακτικές.
